Yer üzərində cənnət: 100 yaşlı insanların yaşadığı mavi zonalar

Sosial aspekt: Uzun ömür – təsadüf yoxsa həyat tərzi?

İnsanlar min illər boyu uzunömürlülüyün sirrini tapmağa çalışıblar. Amma bu sirr elə uzaqlarda deyil – yer üzündə bəzi bölgələr var ki, burada insanlar 100 yaş və daha artıq yaşayır, üstəlik, həyatlarının sonuna qədər sağlam və aktiv qalırlar.

Bu bölgələrə “Mavi zonalar” (Blue Zones) deyilir. Bu termini ilk dəfə Dan Buettner adlı tədqiqatçı işlədib və National Geographic ilə birlikdə dünyanın 5 yerində xüsusi həyat tərzi və genetik struktura sahib insanlar üzərində geniş tədqiqatlar aparıb.

Əldə olunan nəticə isə inanılmaz idi: genetik faktorlar sadəcə 20-25% rol oynayır, uzun ömür əsasən gündəlik vərdişlər, sosial bağlılıq və həyat fəlsəfəsi ilə bağlıdır.

 Akademik aspekt: Mavi zonaların elmi araşdırması

Mavi zonalar dedikdə, dünyada ən çox 100 yaşlı insan yaşayan 5 region nəzərdə tutulur:

1. Okinawa, Yaponiya

2. Sardiniya, İtaliya

3. İkariya, Yunanıstan

4. Nicoya, Kosta Rika

5. Loma Linda, Kaliforniya (ABŞ)

Bu bölgələrdə aparılan elmi araşdırmalarda aşağıdakı əsas faktorlar müəyyən olunub:

• Bitki əsaslı pəhriz – bol tərəvəz, paxlalı, meyvə və dənli qidalar

• Fiziki aktivlik – gündəlik yüngül fiziki hərəkət

• Az stress, çox dostluq – dərin sosial əlaqələr və mənəvi sakitlik

• Ailə və cəmiyyətə bağlılıq

• Məqsədli yaşamaq – hər günün bir səbəbi və hədəfi olması

Məsələn, Okinawa sakinləri bu fəlsəfəyə “ikigai” deyirlər – “hər səhər yuxudan qalxmağa səbəb verən dəyər”.

 İctimai aspekt: Həyatın axarı ilə yaşayan insanlar

1. Okinawa, Yaponiya

• Dünyada ən çox yüzyaşlı qadın yaşayan yerdir

• “Moai” adlı dost dəstələri qururlar – bu qrup ömür boyu bir-birini dəstəkləyir

• Qidaları əsasən: tofu, batat, yosun və yaşıl çay

2. Sardiniya, İtaliya

• Kişi uzunömürlülüyü ilə tanınır

• Bol günəş, təmiz hava, ailə dəyərlərinə sadiqlik

• Gündəlik 6-7 km gəzinti

• Qidaları: zeytun yağı, tam taxıl, ev şərabı və pendir

3. İkariya, Yunanıstan

• Ən az demensiya (unutqanlıq) və depressiya müşahidə olunan bölgə

• Həftəlik oruclar, təkcə yemək yox, sosial təmizlik üçün də

• Gündəlik təbii fiziki fəaliyyət: bağçılıq, odun doğrama, yürüyüş

• Bitki əsaslı Aralıq dənizi pəhrizi

4. Nicoya, Kosta Rika

• Gənc nəsillə yaşlı nəsil birlikdə yaşayır

• Az stress, sadə həyat və sosial dəstək

• Yeməklər: qarğıdalı, lobya, meyvə və təmiz su

5. Loma Linda, Kaliforniya (Adventist icması)

• Dini səbəblərlə spirtli içki, tütün, ət istehlak etmirlər

• Həftəlik istirahət günü – mənəvi təmizlənmə və ailə vaxtı

• Güclü könüllülük fəaliyyəti və sosial dəstək

 Tədqiqat yönümlü aspekt: Rəqəmlər və nəticələr

• Okinawada 100 yaşlı insan nisbəti dünyada ən yüksəkdir: hər 100,000 nəfərə 68 yüzyaşlı

• Sardiniyada bəzi kəndlərdə hər 3 ailədən birində 90+ yaşlı insan var

• İkariyada ürək-damar xəstəlikləri Avropa ortalamasından 50% azdır

• Loma Lindada Adventistlər ABŞ ortalamasından 10 il daha uzun yaşayır

• Nicoya bölgəsində yaşlılar 95 yaşında belə bağda işləyirlər

Araşdırmalar göstərir ki, bu bölgələrdə uzun ömür sağlamlıqla müşayiət olunur – yəni 100 yaşına qədər xəstəliksiz, aktiv, müstəqil həyat.

Tövsiyələr: Uzunömürlülük üçün nə edə bilərik?

1. Pəhrizdə bitki əsaslı qidalara üstünlük ver:
   – Tərəvəz, paxlalı, meyvə və bütöv dənli məhsullarla qidalanmaq

2. Hər gün az da olsa hərəkətdə ol:
   – Mavi zonalarda idman yoxdur, amma fiziki aktivlik həyatın içindədir (bağ, gəzinti, pilləkan)

3. Sosial əlaqələri gücləndir:
   – Dost qrupları, ailə ilə vaxt keçirmək və sosial dəstək uzun ömür üçün vacibdir

4. Mənəvi dinclik və məqsədli yaşamaq:
   – Gündəlik dua, meditasiya və ya sadə düşüncələr insanı balansda saxlayır

5. Az və yüngül ye, ac qalmağı bacar:
   – Okinawalılar yeməyi 80% doyunca dayandırırlar – bu, “hara hachi bu” prinsipi adlanır

 Son söz: Mavi zonalar – ömrün təbii ritmində yaşamaq

Bu bölgələr bizə öyrədir ki, uzun ömür nə bahalı dərmanlardadır, nə də qeyri-adi reseptlərdə. Uzunömürlülük sadəlikdə, səmimiyyətdə, hərəkətdə, sülhdə, ailədə və torpaqda gizlidir.

Bəlkə də biz də bu mavi zonaların prinsipini həyatımıza gətirsək, daha sağlam, daha yavaş və daha xoşbəxt yaşaya bilərik.