Sosial şəbəkələrdə tez-tez rast gəlinən “Əqrəblə tanış olmağınız budur!” tipli paylaşımlar təsadüfi deyil. Astrologiya, minillik nəsillər arasında artıq şirəli meyvələr, yüksək belli cins şalvarlar və dərin depressiya qədər məşhurdur. Sual isə belədir: niyə?
Bu suala cavab tapmaq, ümumiyyətlə insanların necə düşündüyünü anlamağa da kömək edir.
1. Bilişsel Qərəzlər – Beynimizin “Qısayolu”
Astrologiyanı vurğulamaq məqsədimiz yoxdur, amma irrasonal inancların nadir olmadığını bilirik. Məsələn, yalnız ABŞ-da insanlar hər il psixik xidmətlərə təxminən 2 milyard dollar xərcləyirlər.
Astrologiyanın cazibəsi əsasən bilişsel qərəzlər üzərində qurulub. Ən məşhurlarından biri Barnum effektidir – insanlara ümumi, lakin “sizə özəl” kimi təqdim olunan təsvirlərə inanmaq meyli. Məsələn:
“Əqrəblər xarici görünüşdə soyuqqanlı ola bilər, amma içlərində sadiq və ehtiraslı bir ürək var.”
Bu cümləni oxuyan əksər Əqrəblər “tam mənəm” deyə düşünəcək. Çünki beynimiz, xüsusilə özümüz haqqında müsbət təsvirləri qəbul etməyə meyllidir.
Bura bir də apofeniya əlavə olunur – təsadüfi səs-küydə belə nümunə görməyə meylimiz. Təkamül baxımından, hər ehtimala qarşı “təhlükəni görmək” bizə daha çox sağ qalma şansı verib. Bu instinkt, indi ulduz falı nümunələrində də işə düşür.
2. Ayinlər və Rituallar – Məntiqdən Güclü Mexanizm
Astrologiya, bir növ ritual funksiyası daşıyır. İnsanlar minilliklərdir ki, müxtəlif ayinlər vasitəsilə davranış qaydalarını və bilikləri ötürür.
Tarixi nümunə: bəzi Amazon qəbilələri cassava bitkisinin siyanid zəhərlənməsi yaratmaması üçün xüsusi hazırlama üsulunu öyrənmiş və bunu müqəddəs ayin kimi nəsildən-nəslə ötürmüşdü. Niyə işlədiyini bilməsələr də, ayinə əməl etməyənlər həyatdan silinirdi.
Eyni prinsip astrologiyada da işləyir. Ulduzların düzülüşünün taleyimizə təsir etdiyini izah edə bilməsək də, “ayin” hissəsi inamı gücləndirir. Əgər bir ritual işləyirsə, səbəbini sorğulamaq çox vaxt ikinci planda qalır.
3. Proqnozlar – Gələcəyi Görməkdən Daha Çox
Proqnozlaşdırma ritualının əsas məqsədi, xaotik dünyanı sistemə salmaq ola bilər. Nəticə olaraq, astrologiya gələcəyi dəqiq göstərməsə belə, qətiyyətsizliyi azaldır.
Məsələn, Kanadanın Naskapi xalqı karibu ovu üçün sümükləri yandıraraq “harada ov etməli” olduqlarını təyin edirdi. Bu metod təsadüfi qərar verməyə mane olur, ovçuların eyni sahədə ilişib qalmasının qarşısını alırdı.
Bəzən əsas məqsəd “düzgün” qərar vermək deyil, heç olmasa bir qərar verməkdir. Bu baxımdan astrologiya, insanların tərəddüdünü aradan qaldıran sadə bir vasitədir.
4. Ucuz və Asan Əldə Olunur
Astrologiya qədim falçılıq metodlarından fərqli olaraq çox az resurs tələb edir.
Keçmişdə bəzi inanclar keçi qurbanı və mürəkkəb mərasimlər tələb edirdisə, bu gün sadəcə telefona pulsuz ulduz falı tətbiqi yükləmək kifayətdir. Əlavə vaxt, bahalı material və çətin qaydalar olmadan “cavab” almaq mümkündür.
Bu sadəlik, astrologiyanı daha çox insan üçün əlçatan edir.
5. Nəzarət İllüziyası və Sosial Aidiyyət
Astrologiyanın əsas psixoloji gücü, insanın həm unikal fərd olmaq, həm də qrupun bir hissəsi olmaq ehtiyacını eyni anda qarşılamasıdır.
Bürcünüz sizə xas xarakter cizgilərini təsvir etdikdə, siz özünüzü xüsusi hiss edirsiniz. Eyni zamanda, həmin bürcdən olanlarla ortaq “məxsusluq” duyğusu yaranır. Bu, həm fərdiyyət, həm də sosial aidiyyət ehtiyacını qane edir.
Nəticə:
Astrologiya elmi sübutlarla təsdiqlənmiş bir sistem olmasa da, o, bilişsel qərəzlər, rituallar, qətiyyətsizliyi azaltma, əlçatanlıq və sosial ehtiyacların qarışığı sayəsində insanların həyatında möhkəm yer tutur. Sual və Rəy: Sizcə, insanlar astrologiyaya daha çox psixoloji səbəblərdənmi inanır, yoxsa bu, mədəniyyətin bir hissəsi kimi davam edəcək? Fikrinizi bizimlə bölüşün.