ÖZÜNÜ SEVMƏK EQO DEYİL – DAXİLİ DƏYƏRİN SÜKUTLU ETİRAFI

I. GİRİŞ: Özünə baxışın sükunəti

"Özünü sevmək" ifadəsi çox vaxt səhv anlaşılır. Bəziləri bunu təkəbbür, eqoizm və ya eqosentrizm kimi qəbul edir. Halbuki, özünü sevmək – insanın öz varlığını, hisslərini, zəifliklərini və güclərini olduğu kimi qəbul etməsi, özünə şəfqət göstərməsi, daxili səslə barışması və sülh içində yaşamasıdır. Eqo isə “özünü yuxarıda görmək”, digərlərindən üstün saymaq, öz marağını prioritetləşdirmək deməkdir.

Bu məqalədə biz özünü sevməyin fəlsəfəsini, eqo ilə fərqini, psixoloji və ictimai təsirlərini, islam, fəlsəfə və tədqiqat prizmasında izahını geniş şəkildə araşdıracağıq.

II. ÖZÜNÜ SEVMƏYİN MAHİYYƏTİ NƏDİR?

Özünü sevmək – psixoloji baxımdan insanın özünü olduğu kimi qəbul etməsi, öz bədəninə, ruhuna və daxili səsinə şəfqətlə yanaşmasıdır. Bu sevgi özünü tərifləmə deyil, özünü tanımaq və bağışlamaq bacarığıdır.

Özünü sevmək nə demək deyil?

• Təkəbbür deyil. (Mən hamıdan üstünəm deyə düşünmək)

• Eqo deyil. (Başqalarının ehtiyaclarını görməzlikdən gəlmək)

• Özünü tək mükəmməl saymaq deyil.

Özünü sevmək nədir?

• Hatalarına rəğmən özünü qəbul etmək

• Bədənini təhqir etmədən dəyişmək

• Hisslərini boğmadan yaşamaq

• Özünə hörmətlə yanaşmaq

• Öz psixoloji sərhədlərini qorumaq

III. EQO İLƏ ÖZÜNÜ SEVMƏYİN FƏRQİ

Eqo diqqət tələb edir. Özünü sevmək isə sükutla, sakitliklə insanı içdən böyüdür.

IV. PSİXOLOGİYADA ÖZÜNÜ SEVMƏYİN ROLU

Müasir psixologiyada özünü sevmək sağlam şəxsiyyətin əsas sütunlarından biridir. Özünü sevməyən insan:

• Davamlı özünü tənqid edir

• Başqalarının təsdiqinə möhtac qalır

• Münasibətlərdə sınırlarını qoruyamır

• Sərhəd qoya bilmir

Carl Rogers-in “özünü qəbul” nəzəriyyəsi:

Amerikalı psixoloq Carl Rogersə görə insan psixoloji inkişaf üçün “şərtsiz sevgi”yə ehtiyac duyur – yəni, özünü sadəcə uğurlu olanda deyil, həm də zəif olanda da sevə bilməlidir.

Kristin Neff – Özünə şəfqət nəzəriyyəsi:

O, deyir ki: “Özünə şəfqət göstərmək – uğursuzluq və çatışmazlıq anlarında özünə dost kimi yanaşmaqdır.”

V. SOSİAL MƏKANDA ÖZÜNÜ SEVMƏYƏ NECƏ BAXILIR?

Cəmiyyətlər çox zaman özünü sevən insanları “eqolu”, “burnu havada”, “özünü bəyənmiş” adlandırır. Halbuki, özünə hörmətlə yanaşan insan:

• Əslində daha az müdafiə davranışı göstərir

• Başqasını aşağılamadan öz fikrini bildirə bilir

• Emosional manipulyasiyaya qarşı dayanıqlı olur

Qadınlar və özünü sevmək

Xüsusilə patriarxal cəmiyyətlərdə qadınların özünü sevərək "yox" deməsi, sərhəd çəkməsi, öz bədənini müdafiə etməsi tənqid olunur. Amma bu, azadlığın başlanğıcıdır.

VI. ÖZÜNÜ SEVMƏYİN İSLAMDAKİ YERİ

İslam dini təkcə başqasını sevməyi deyil, özünə də şəfqətlə yanaşmağı təşviq edir.

Quran:

“Ey iman gətirənlər! Özünüzü və ailənizi cəhənnəm odundan qoruyun.” (Təhrim, 6)

Bu ayə həm fiziki, həm də mənəvi qorumanı ehtiva edir. Yəni insan öz canına, ruhuna, qəlbinə qarşı məsuliyyət daşıyır.

Peyğəmbər (s):

“Özünüzə zülm etməyin” – bu da özünü aşağılamamaq, sağlamlığını qorumaq və psixoloji rifahına diqqət yetirmək anlamındadır.

İslamda təvazökarlıq – özünü alçaltmaq deyil, təkəbbürsüz yaşamaqdır.

VII. FƏLSƏFƏ VƏ ŞƏXSİYYƏT DİNAMİKASI

Sokrat: “Özünü tanı”

Özünü tanımaq – sevməyə gedən ilk addımdır. İnsan öz içindəki yaxşı və pis tərəfləri tanımadan onu sevə bilməz.

Nietzsche və “öz olma” fəlsəfəsi

Nietzsche-yə görə insan başqalarının normativlərinə uyğun deyil, öz daxili gücünə uyğun şəkildə yaşamalıdır. Bu isə özünü sevməyi tələb edir.

VIII. ÖZÜNÜ SEVMƏK – TERAPEVTİK BİR HƏRƏKƏTDİR

Psixoterapiyada “özünü sevmək” – sağalma prosesində ən vacib mərhələdir. Aşağıdakı hallarda terapevtik olaraq özünü sevmək mühümdür:

• Travmaların sağalması

• Öz gücünü geri qazanmaq

• Münasibətlərdə manipulyasiyadan uzaq qalmaq

• Depressiya və anksiyete ilə mübarizə

IX. TƏDQİQATLARDA ÖZÜNÜ SEVMƏYİN FAYDALARI

Müasir tədqiqatlar göstərir ki:

• Yüksək özsevgi səviyyəsi olan insanlar daha az stres yaşayır

• Özünə şəfqət göstərən insanlar daha az emosional tükənmə yaşayır

• Özünü sevmək təşəbbüskar və məqsədli həyat tərzinə yol açır

Harvard Universitetinin araşdırması:

Özünü sevməklə məşğul olan şəxslər daha çox öz qərarlarında dayanıqlıdırlar və sosial təsirlərə qarşı daha dözümlüdürlər.

X. PRAKTİK TƏKLİFLƏR: NECƏ BAŞLAMAQ OLAR?

Özünü sevmək öyrənilən davranışdır. Gündəlik kiçik addımlarla başlayın:

 Güzgüyə baxıb özünə müsbət sözlər demək
 Uğursuzluqda özünü danlamaq yerinə başa düşmək
 Bədənini təhqir etməmək, ona hörmətlə yanaşmaq
 Emosiyalarını inkar etmədən yaşamaq
 Sərhədlərini qorumağı öyrənmək – “yox” deməkdən çəkinməmək

XI. NƏTİCƏ: Özünü sevmək – daxili sülhün başlanğıcıdır

Özünü sevmək təkəbbür deyil. Bu – insanın öz varlığını anlayaraq, hisslərini və ehtiyaclarını rədd etmədən, başqalarına hörmətlə yanaşaraq yaşamağıdır. Bu, səssiz və dərin bir gücdür. Kim özünü sevə bilirsə, başqasını da sevə bilər.

Oxucuya sual:

Sizcə, özünü sevmək cəmiyyətimizdə niyə bəzən səhv anlaşılır? Sizin üçün "özünü sevmək" nə deməkdir?