Giriş: Eyni divarlar, fərqli hisslər
Bəzən evə giririk və ürəyimiz yüngülləşir. Ayaqqabını çıxaranda sanki çiyinlərimizdəki yük də yerə düşür. Bəzən isə eyni ev, eyni divarlar, eyni otaqlar içimizdə qəribə bir sıxıntı yaradır. Otururuq, qalxırıq, yerimizi dəyişirik, amma rahatlıq gəlmir. Telefonu əlimizə alırıq, pəncərədən baxırıq, vaxt keçmir. Adını da qoyuruq: “Evdə darıxıram.”
Amma psixologiya deyir ki, bu hiss təkcə darıxmaq deyil. Bu, evlə insan arasındakı münasibətin pozulmasıdır. Çünki ev sadəcə məkan deyil. Ev – yaddaşdır, emosiyadır, təhlükəsizlik hissidir, bəzən də səssiz etirafdır.
Bu məqalədə bir sualın cavabını axtaracağıq:
Evdə niyə bəzən rahatlayırıq, bəzən isə darıxırıq?
Və daha önəmlisi: Bu ikisi arasındakı psixoloji fərq nədir?
1-ci Bölmə: Darıxmaq nədir, rahatlıq nədir? – anlayışların psixoloji mənası
Psixologiyada “darıxmaq” sadəcə boşluq deyil. Darıxmaq:
-
daxili narahatlıq,
-
mənasızlıq hissi,
-
emosional doyumsuzluq,
-
özünlə tək qala bilməmək
deməkdir.
Rahatlıq isə:
-
təhlükəsizlik hissi,
-
qəbul olunma,
-
daxili sükut,
-
“burada mən özüməm” duyğusudur.
Yəni məsələ evin ölçüsündə, mebelində, təmirində deyil. Məsələ insanın evdə özü ilə necə qaldığındadır.
2-ci Bölmə: Ev niyə bəzən darıxdırır?
Evdə darıxmağın əsas səbəbi evin deyil, insanın iç dünyasının yorğun olmasıdır. Ev sadəcə bu yorğunluğu üzə çıxarır.
2.1. Daxili boşluq və sükut qorxusu
Bəzi insanlar evdə darıxır, çünki:
-
sükutdan qorxur,
-
öz düşüncələri ilə üz-üzə qalmaq istəmir,
-
hisslərini basdırmağa öyrəşib.
Kənarda səs-küy, insanlar, iş, qaçış var. Evə gələndə isə bu səslər susur. Və birdən insan öz səsini eşidir. Bu səs bəzən narahat edir.
2.2. Evdə “özün olmamaq”
Əgər insan evdə:
-
daim rol oynayırsa,
-
kiminsə gözləntisini yaşadırsa,
-
“belə olmalıyam” hissi ilə nəfəs alırsa,
o ev rahatlıq yox, psixoloji gərginlik məkanına çevrilir.
3-cü Bölmə: Rahatlıq nə vaxt yaranır?
Rahatlıq – evin səni qucaqlaması deyil, sənin evdə özünü qucaqlamağındır.
İnsan evdə:
-
ağlaya bilirsə,
-
susa bilirsə,
-
dağınıq ola bilirsə,
-
yorğunluğunu gizlətmirsə,
o zaman ev rahatlıq verir.
Psixoloqlar deyir:
“Rahat ev – insanın özünü olduğu kimi qəbul etdiyi məkandır.”
4-cü Bölmə: Ev və emosional yaddaş
Hər evin emosional yaddaşı var.
Divarlar:
-
edilən söhbətləri,
-
ağlamaları,
-
susmaları,
-
gözləmələri
“xatırlayır”.
Əgər ev:
-
davamlı stressin,
-
konfliktlərin,
-
basdırılmış duyğuların şahidi olubsa,
insan orada darıxma və sıxıntı hiss edə bilər.
Bu darıxma əslində keçmiş emosiyaların təkrarıdır.
5-ci Bölmə: Qadınlar evdə niyə daha çox darıxır (və ya rahatlayır)?
Qadın üçün ev:
-
təhlükəsizlik,
-
qayğı,
-
məsuliyyət,
-
bəzən də görünməyən yükdür.
Əgər qadın:
-
hər kəs üçün yaşayır,
-
amma özü üçün yaşamırsa,
-
ev onun əməyini udur, amma dəyərini qaytarmırsa,
o evdə darıxar.
Amma əgər qadının:
-
evdə öz guşəsi,
-
öz vaxtı,
-
öz səsi varsa,
ev onun üçün şəfa məkanına çevrilər.
6-cı Bölmə: Evdə darıxmaq depressiyadırmı?
Xeyr. Amma bəzən ilk siqnaldır.
Evdə darıxmaq:
-
uzun müddət davam edirsə,
-
heç nə sevindirmirsə,
-
insanı hərəkətsiz edirsə,
bu, yüngül depressiv vəziyyətin əlaməti ola bilər.
Burada məsələ evdən qaçmaq yox, özünə yaxınlaşmaqdır.
7-ci Bölmə: Eyni ev, fərqli insanlar – niyə biri darıxır, biri rahatlayır?
Çünki:
-
biri evdə özünü tapır,
-
digəri evdə özündən qaçır.
Ev obyektiv məkandır, amma hisslər subyektivdir.
Bir insan üçün ev sığınacaqdır,
digəri üçün isə üzləşmə yeridir.
8-ci Bölmə: Darıxmanı rahatlığa çevirmək mümkündürmü?
Bəli. Amma mebel dəyişməklə yox.
8.1. Emosional təmizlik
-
keçmiş inciklikləri tanımaq,
-
basdırılmış duyğuları qəbul etmək.
8.2. Evdə özün üçün yer yaratmaq
-
bir stul,
-
bir masa,
-
bir saat sakitlik.
8.3. Ritm yaratmaq
-
səhər çayı,
-
axşam işığı,
-
sakit musiqi.
Ritmi olan ev darıxdırmaz.
9-cu Bölmə: Sükut – düşmən yoxsa dost?
Darıxma ilə rahatlıq arasındakı əsas fərq sükuta münasibətdir.
-
Darıxan insan sükutdan qaçar.
-
Rahat insan sükutda dincələr.
Sükutdan qorxmayan evdə darıxmaz.
10-cu Bölmə: Ev və tək qalmaq
Tək qalmaq ≠ tənha olmaq.
Ev tək qalmağı:
-
qorxulu edirsə → darıxma,
-
şəfalı edirsə → rahatlıq yaranır.
Bu fərqi yaradan insanın öz daxili əlaqəsidir.
11-ci Bölmə: Evdə rahatlıq yaradan psixoloji detallar
-
yumşaq işıq,
-
sevdiyin qoxu,
-
səni yormayan səslər,
-
lazımsız əşyaların azlığı,
-
səni xatırladan xırda detallar.
Amma ən önəmlisi:
özünü sıxmadığın atmosfer.
12-ci Bölmə: Ev insanın güzgüsüdür
Evdə hiss etdiyin hər şey:
-
içindəki halın əksidir.
Evdə darıxırsansa, özündən soruş:
“Mən nədən qaçıram?”
Evdə rahatlayırsansa:
“Mən özümə nəhayət ki, yaxınam.”
Nəticə: Ev səni yox, sən evi hiss edirsən
Evdə darıxma və rahatlıq arasındakı fərq:
-
divarlarda yox,
-
otaqlarda yox,
-
əşyalarda yox,
sənin öz içindədir.
Ev sadəcə səni əks etdirir.
Və bəzən darıxmaq pis deyil.
Bu, ruhun pıçıldamasıdır:
“Məni dinlə.”
Rahatlıq isə ruhun cavabıdır:
“Mən buradayam.”