GİRİŞ: NƏFƏS ALMAĞIN QƏDRİNİ UŞAQLIQDA ÖYRƏNMƏK
Bəzən insanlar sağlam nəfəs almanın necə böyük bir nemət olduğunu yalnız itirəndə anlayır. Amma bəziləri var ki, onlar nəfəs almağı heç vaxt "adi" yaşamayıblar. Onlar üçün nəfəs — düşünülmədən gələn refleks deyil, hər gün qazanılan bir uğurdur. Bu insanlar – astma ilə böyüyən uşaqlardır.
Astma təkcə bir tənəffüs problemi deyil. O, uşaqlığın, yeniyetməliyin və bəzən gəncliyin ritmini dəyişən, emosional və sosial həyatın çərçivəsini yenidən quran səssiz bir yol yoldaşıdır. Bu məqalədə astmanın təkcə fiziki deyil, eyni zamanda psixoloji, sosial və həyat tərzi yönlərində təsirlərinə toxunacaq, elmi məlumatlarla yanaşı, insan hekayələrinə və hisslərə də yer veriləcək.
1. ASTMA NƏDİR? – TƏRİF VƏ TİBBİ BAXIŞ
Astma – bronxların xroniki iltihabi xəstəliyidir. O, tənəffüs yollarının daralması, bəlğəmlə dolması və spazmı ilə xarakterizə olunur. Əsas simptomlara aşağıdakılar daxildir:
-
Nəfəs darlığı
-
Xırıltılı nəfəs
-
Döş qəfəsində sıxılma
-
Öskürək (xüsusilə gecə və səhər saatlarında)
1.1 Uşaqlarda astmanın xüsusiyyətləri
Uşaqlar böyüklərə nisbətən daha tez-tez tutmalar keçirirlər. Çünki onların tənəffüs yolları daha dardır və immun sistemləri hələ tam formalaşmayıb. Astma bəzən allergiyalarla birgə irəliləyir – toz, heyvan tükü, polen, rütubət və ya infeksiyalar astma tutmalarını alovlandıra bilər.
2. UŞAQLIQDA ASTMA İLƏ YAŞAMAQ – NƏFƏSƏ QARŞI MÜBARİZƏ
2.1 Məktəbdə fərqli olmaq
Astmalı uşaq tez-tez məktəbdə idman dərslərində iştirak edə bilmir, tez yorulur, ya da dərslər zamanı öskürməyə başlayır. Digər uşaqların "niyə nəfəsin çatmır?" sualı onun yaddaşına iz buraxa bilər.
2.2 Oyuncaqlar və oyun sahələri
Tozlu yerlər, pişik və ya it olan evlər, yumşaq oyuncaqlar — astmalı uşaq üçün təhlükə mənbəyidir. Bu məhdudiyyətlər onun sosial dairəsini daralda bilər.
2.3 Ailənin reaksiyası
Astmalı uşağın valideynləri daim narahatdır. Hər qoxu, hər iqlim dəyişməsi bir tutma deməkdir. Bu səbəblə valideynlərdə "hiperqoruyucu" davranışlar formalaşır. Bu isə uşağın özünəgüvəninə təsir edə bilər.
3. ASTMANIN EMOSİONAL YÜKÜ
3.1 “Niyə mən?” sualı
Uşaq özünü digər uşaqlardan fərqli hiss etməyə başlayır. Hər dəfə nəfəs almaqda çətinlik çəkəndə bir qorxu formalaşır: "birdən yenə nəfəsim kəsilər?"
3.2 Qorxu və panika
Astma tutmaları təkcə fiziki deyil, həm də psixoloji iz buraxır. Tənəffüs yollarının daralması zamanı insan boğulma qorxusu yaşayır. Bu isə gələcəkdə panik atak və anksiyete riskini artırır.
4. ASTMA İLƏ MÜBARİZƏ – TƏHSİL, MÜALİCƏ VƏ MÜSBƏT DƏYİŞİKLİK
4.1 Tibb elminin inkişafı
Bugünkü müasir tibbi yanaşmalar sayəsində astma artıq idarə oluna bilən bir xəstəlikdir. İnhalyatorlar, allergenlərlə mübarizə üsulları və davranış terapiyası astmalı uşaqların həyatını yaxşılaşdıra bilir.
4.2 Valideyn və müəllimlərin rolu
Məktəbdə müəllimlərin məlumatlandırılması, evdə allergenlərin aradan qaldırılması, emosional dəstək – bunlar astmalı uşağın güvənlə böyüməsini təmin edir.
5. ASTMA İLƏ BÖYÜYƏN UĞURLU İNSANLAR
Çox az adam bilir ki, bu gün dünyaca məşhur bəzi şəxslər uşaqkən astma ilə mübarizə aparıblar:
-
Teddy Roosevelt – ABŞ-ın sabiq prezidenti
-
David Beckham – futbol əfsanəsi
-
Diane Keaton – aktrisa
-
Bill Clinton – ABŞ-ın 42-ci prezidenti
Bu adlar göstərir ki, astma son deyil, başlanğıc ola bilər.
6. SOSİAL TƏSİRLƏR – CƏMİYYƏTİN ASTMAYA BAXIŞI
Astmalı uşaqlar bəzən "zəif", "qorxaq" və ya "çox həssas" kimi qiymətləndirilirlər. Halbuki onlar içəridə əsl mübarizə aparan qəhrəmanlardır. Cəmiyyət bu uşaqlara daha çox anlayış və dəstək göstərməlidir.
7. TƏDQİQATLAR VƏ STATİSTİK MƏLUMATLAR
-
Dünya Səhiyyə Təşkilatına görə dünyada 300 milyondan çox insan astma xəstəsidir.
-
Uşaqlar arasında astma ən çox yayılmış xroniki tənəffüs xəstəliyidir.
-
Araşdırmalara əsasən, astmalı uşaqlar düzgün müalicə ilə normal həyat yaşaya bilirlər və böyüdükcə tutmaların sayı azalır.
NƏTİCƏ: ASTMA ZƏİFLİK DEYİL, GÜCÜN FƏRQLİ BİR FORMASIDIR
Astma ilə böyümək, nəfəsin nə qədər qiymətli olduğunu uşaqlıqda dərk etməkdir. Hər nəfəs, hər addım bir zəfərdir. Bu xəstəlik insanı zəif etmir, onu həssas, anlayışlı və öz bədəni ilə ahəng içində yaşayan biri edir.
Bu yazının sonunda sadəcə astmalı uşaqlar deyil, hər bir insan nəfəs almağın bir həyat möcüzəsi olduğunu unutmamalıdır. Çünki hər nəfəs – yaşamaqdır.
Əziz oxucu,
Əgər sən və ya tanıdığın bir uşaq astma ilə böyüyürsə, bu yazı sənin üçündür. Nəfəs almağın bəzən çətin olduğu, gecələr yuxudan öskürə-öskürə oyandığın, məktəbdə idmana tam qoşula bilmədiyin, bəzən "niyə mən?" dediyin o anlar var axı... Bütün bunlar səni zəif etmir. Əksinə, səni səbirli, güclü və bədəninlə dost olan biri edir.
Unutma: astma səni dayandırmaq üçün yox, səni fərqli bir yol ilə həyatın incəliklərini başa salmaq üçün gəlmiş bir yoldaşdır. Hər nəfəsin bir zəfərdir. Hər çətinlik səni daha anlayışlı, daha dərin edən bir pillədir.
Bu yazını oxuyaraq bir şeyi unutma – sən tək deyilsən. Sənin kimi nəfəsə dəyər verən milyonlarla insan var. Sən güclüsən. Sən nəfəsinlə bir həyat hekayəsi yazırsan.
Səni anlayan,
Shefeq.com