GIRIŞ
Günəş insanlıq tarixində mənəvi və fiziki simvol kimi daim mühüm yer tutub. O, sadəcə bir İşıq deyil – o, həyatdır, istilikdir, ritmdir, hormonlardır, beyindir, hüceyrədir. Müasir elmi araşdırmalar da artıq bunu sübut edib: günəş bədənimizdə təkcə Vitamin D sintezi yaratmır, eyni zamanda beynimizin kimyasını dəyişir, hüceyrələri aktivləşdirir, immuniteti gücləndirir, hormonları tənzimləyir. Bu yazıda günəşin bədənimizdəki dərin bioloji mexanizmlərə, hormon sisteminə, psixologiyamıza və enerji istehsalına təsirini ətraflı araşdıracayıq.
I. GÜNƏŞ ŞÜALARININ BƏDƏNƏ GİRİŞ YOLU: DƏRİ VƏ HÜCEYRƏLƏR
Günəş şüalarının bədənə ilk dəydiyi yer dəridir. Xüsusilə UVB şüaları dərinin alt qatlarında olan xolesterin molekullarına təsir edərək onu Vitamin D3-ə çevirir. Bu, orqanizmdəki bir çox fizioloji prosesin açarı hesab olunur.
Mitoxondrilər və Enerji:
Günəş ışığı bəzən birbaşa mitoxondrilərin (hüceyrənin enerji istehsal mərkəzi) aktivləşməsinə təsir edir. Nəticədə bədən ATP – enerji molekulu istehsal etməkdə daha güclü olur. Yüksək enerji səviyyəsi daha aktiv immunitet, düzgün metabolizma və dərin regenerasiya deməkdir.
II. GÜNƏŞ VƏ HORMONAL RİTM
Sirkadiyal Ritm:
Bədənimiz günəş şüaları sayəsində sirkadiyal (24 saatlıq) ritmini nizamlamağı bacarır. Səhər saatlarında bəyin hipotalamus hissəsi günəş ışığını alaraq "oyan" siqnalı verir. Bu zaman kortizol arta, melatonin azala, serotonin sintezlənər.
Serotonin və Dopamin:
Günəşli havalar serotonin səviyyəsini artırır. Bu da insanda xoş ovqat, sakitlik, motivasiya kimi hallara yol açır. Dopamin səviyəsinin artması ışıqla təsdiqlənmişdir: motivasiya, öyrənmə və məqsədəyə doğru addımlar burada formalaşır.
III. GÜNƏŞ VƏ PSİXOLOGİYA
Fəsili Depressiya:
Qısa günlər və uzun qaranlıqlar fəsili depressiya sindromuna səbəb olur. Bu, serotonin əskikliyi və melatoninin artması ilə xarakterikdir.
Günəş və Ruh Halı:
Günəş beynimizə ışıq siqnalı göndərir. Bu siqnal zehni açır, diqqəti artırır, kreativliyi təhrik edir. Bu səbəbdən psixoloqlar və nevroloqlar günlük 15-30 dəqiqəlik gün ışığının vacibliyini vurğulayır.
IV. GÜNƏŞ VƏ İMMUN SİSTEM
Vitamin D-nin Rolu:
D vitamini T-hüceyrələrin aktivləşməsində, B-hüceyrələrin siqnalizasiyasında, iltihabi reaksiyaların azaldılmasında vacibdir.
Yoluxucu Xəstəliklərə Qarşı:
Araşdırmalar göstərir ki, qış fəsillərində D vitamini səviyyəsinin düşməsi öskürək, qrip və virus infeksiyalarının artmasına səbəb olur.
V. GÜNƏŞ VƏ GENETİKA
Epigenetika sahəsində edilən yeni araşdırmalar, günəş ışığının hüceyrə dərinin gen ifadəsini dəyişə bildiyini ortaya qoya bilmişdir. Yəni genetik kodumuz sabit olsa da, bu kodun istifadə formaları, aktivliyi günəş, qidalanma, stress kimi faktorlardan təsirlənir.
VI. GÜNƏŞİN AZLIĞI – MODERN DÖVRÜN XƏSTƏLİYİ
D Vitamini Çatışmazlığı:
Bügün dünya əhalisinin 1 milyarddan çoxunun D vitamini defisiti ilə mübarizə apardığı bildirilir. Səbəb: qapalı məkanlar, çoxlu ekran vaxtı, qoruyucu kremlər, şəhər həyatı.
Dərik Xəstəlikləri və Günəş:
Psoriaz, ekzema, vitiligo kimi dəri xəstəliklərində də günəş terapiyası (fototerapiya) bir müalicə vasitəsi kimi istifadə olunur.
NƏTİCƏ
Günəş sadəcə bir istilik deyil. O, həyatdır. O, bədən və ruh arasında görünməyən köprü, hüceyrələrin enerji mənbəyi, bəyin hormon ustası, immunitetin qoruyucusudur. Biz onu qorxub gizləndikcə, bədənimiz susur, ruhumuz qaralır. Amma onu doğru vaxtda, doğru miqdarda qucaqlasaq, həyat da bizimlə birgə parlayar.
Oxucuya sual: Sizin günlùk günəş dəqiqəniz varmı? Bəlkə indi vaxtdı günəşin qollarına qısaca bir addım atmaq?
shefeq.com