SUYUN MÜHARİBƏSİ – XXI ƏSR NEFTİ ARTİQ MAVİDİR

I. Proloq: Bistinin Göz Yaşı

Bir çöl kəndində – adı xəritələrdə görünməyən bir yerdə – kiçik bir qız su dolu vedrəyə baxır. Anasının “israf etmə” dediyi o son damla, sanki gözünün içindəki yaş kimi dəyərliydi. O gün Bisti öyrəndi: su – sadəcə içmək üçün deyil, yaşamaq üçündür. Və bu sadə həqiqət artıq milyardlarla insan üçün həyati bir mübarizəyə çevrilib.

II. Dünyanın Yeni Sərvəti: Su

Əsrlərdir dünya sərvət uğrunda savaşır. Bir vaxtlar qızıl, sonra neft, indi isə… su.
BMT-nin məlumatına görə, 2050-ci ilə qədər dünyanın üçdə ikisi su çatışmazlığı riski ilə üz-üzə olacaq. Artıq bu, ehtimal deyil – reallıqdır.

• Misir ilə Efiopiya arasında Nil çayı üzərində gərginlik.

• İsrail və Fələstin arasında su infrastrukturu mübarizəsi.

• Çin və Hindistan arasında Brahmaputra çayı böhranı.

• Kaliforniyada quraqlıq səbəbindən yerli kənd təsərrüfatının çöküşü.

Su geosiyasətin yeni “silahı”dır – amma səssiz, rəngsiz və qoxusuz bir silah.

III. Səssiz Savaşların Xəritəsi

Dünya xəritəsinə su xəritəsi kimi baxsaq, fərqli bir reallıq görərik:

Bunlar artıq diplomatik masalarda “neft qiymətləri” kimi müzakirə olunan “su paylarıdır”.

IV. Suyun Özəl Sektorlaşdırılması – Bəşəriyyətin Satışı

Korporasiyalar suyu butulkalara doldurub satırlar. Ancaq bu sadə prosesin arxasında böyük fəlakətlər var:

• Nestle, Coca-Cola, Danone kimi nəhənglər bir çox ölkələrdə təbii su mənbələrini özəlləşdirərək, yerli icmaları sudan məhrum edirlər.

• Hindistanda bəzi kəndlərdə fabriklərə yaxın ərazilərdə su quyuları quruyub.

• Boliviyada suyun özəlləşdirilməsi qiyama səbəb olub.

Su artıq sadəcə bir ehtiyac deyil, kommersiya məhsuludur. Su şüşədə satılır, kranda yox olur.

V. İqlim Dəyişiklikləri və Qlobal Böhran

İqlim dəyişiklikləri, buzlaqların əriməsi və yağışın qeyri-bərabər bölgüləri su böhranını sürətləndirir.

• 2024-cü ildə Afrikada Çad gölünün 90%-i quruyub.

• Amazon bölgəsində yağış miqdarı azalıb, su yolları itmək üzrədir.

• Avropada 2023-cü ilin yayında Reyn çayının səviyyəsi tarixi minimuma düşüb.

Bu, sadəcə statistikadırmı? Xeyr. Bu, insanlığın qısılmağa başlayan boğazıdır.

VI. Texnologiyanın Xilas Rolu – Yoxsa Yeni İstismar?

Dünyada bəzi texnologiyalar su böhranını yumşaltmaq üçün inkişaf etdirilir:

• Desalinasiya texnologiyaları (dəniz suyunu içməli suya çevirmək)

• Yağış suyu toplama sistemləri

• “Ağıllı” su istifadəsi üçün sensor sistemlər

Ancaq bu texnologiyalar zəngin ölkələr üçün əlçatandır. Afrika və Asiyada milyonlarla insan isə çirkli su içmək məcburiyyətində qalır.

VII. Azərbaycan və Regionda Suyun Geosiyasəti

Bizim bölgəmizdə də su məsələsi kəskinləşir:

• Kür və Araz çaylarının azalması

• Göy-göl, Hacıqabul gölü kimi ekosistemlərin tükənməsi

• İqlim dəyişikliyi nəticəsində Su qıtlığı artıq ölkə təhlükəsizliyi məsələsinə çevrilir

Azərbaycanın suyun qorunması və təmizlənməsi sahəsində strateji planlar hazırlaması qaçılmazdır.

VIII. Suyun Ədaləti – Yeni İnsan Hüququ

BMT 2010-cu ildə suya çıxışı insan hüququ kimi tanıdı. Ancaq bu hüquq yerinə yetirilirmi?

• Hər il 1.8 milyon insan çirkli sudan ölür.

• Hər 10 nəfərdən biri təmiz suya çıxışı olmayan ərazidə yaşayır.

Su yoxdur, demək ki, təhsil yoxdur, səhiyyə yoxdur, həyat yoxdur.

IX. Bistinin Gələcəyi: Nə Etməli?

Biz nə edə bilərik?

• İsrafı dayandırmaq – gündəlik həyatda sudan düzgün istifadə

• Maarifləndirmə – suyun qiymətini dərk etdirmək

• Siyasi təzyiq – dövlətlərə təmiz su siyasəti üçün təzyiq

• İnnovasiya dəstəyi – gənclərin bu sahədə layihələrə yönəldilməsi

X. Epilog: Mavi Neftin Göz Yaşları

Əgər XXI əsr nefti su olacaqsa, biz neftlə alver etdiyimiz kimi su ilə də edəcəyikmi?
Bəlkə də gələcəyin müharibəsi torpaq, neft, din üçün deyil… bir damla su üçün olacaq.

 Sonda Oxucuya Sual:

Səncə, su — içdiyimizmi, yoxsa itirdiyimiz dəyərmi?Düşün... və cavabını SHEFEQ.COM-da bölüş.

Sənin Fikrin Bizim Üçün Dəyərlidir!

Bu mövzu səni düşündürdü?
“Suyun Müharibəsi – XXI Əsr Nefti Artıq Mavidir” məqaləsi ilə bağlı düşüncələrini bizimlə paylaş:

Sizcə su müharibəsinin qarşısı necə alına bilər?
Siz yaşadığınız bölgədə su ilə bağlı hansı problemləri müşahidə edirsiniz?
Hansı tədbirləri təklif edərdiniz?

Rəyini aşağıda yaz və mövzuya sənin baxışın da əlavə olunsun.