NƏ ÜÇÜN BƏZİ İNSANLAR DAHA ÇOX SINAQLARDAN KEÇİR? – QƏDRİN VƏ HİKMƏTİN SİRLƏRİ

I. GİRİŞ: Ağrının Qapısında Dayanan Sual

Bəzən həyatın içində elə bir nöqtəyə gəlib çıxırıq ki, suallar boğazımızda düyünlənir: “Niyə mən?”, “Niyə bu qədər ağır imtahanlar?”, “Nə üçün bəzi insanlar yüngülcə yaşayarkən, digərləri daima qasırğalarla qarşılaşır?” Bu suallar təkcə bir insanın deyil, bəşəriyyətin suallarıdır. Fərqli dillərdə, fərqli dualarda, fərqli göz yaşlarında eyni məna daşıyır – ədalət və hikmətin sirri.

Bu məqalədə bir insanın niyə daha çox sınaqlardan keçdiyini, bu sınaqların həyatdakı rolunu, ilahi qədrin və hikmətin necə işlədiyini sosial, akademik, ictimai və tədqiqat aspektlərindən araşdıracaq, həm də mənəvi təbəqədə cavablar axtaracağıq.

II. QƏDR NƏDİR? – TALENİN MƏNƏVİ ARXİTEKTURASI

Qədr ərəb dilində “ölçü”, “müəyyənləşdirmə” deməkdir. Qurani-Kərimdə keçən “Qədr” anlayışı, Allahın hər şeyi bir ölçü ilə yaratdığı, hər şeyin bir zaman, səbəb və nəticə zəncirinə bağlı olduğu fikrini daşıyır.

“Həqiqətən, Biz hər şeyi bir qədər (ölçü) ilə yaratdıq.”
(Qurani-Kərim, Qamər surəsi, 49)

Bu o deməkdir ki, hər bir sınaq, hər bir sevinc, hər bir itki və qazanc – haqqın hesabı ilədir. Qədr, insanın iradəsini inkar etməz, amma onun içində olan imtahan sistemini izah edər.

III. SINAQLAR NİYƏ VAR? – HƏYATIN ƏSAS MƏQSƏDİ

1. Şəxsiyyətin formalaşması
   Bir ağac fırtına olmadan güclənə bilməz. İnsan da belədir. Sınaqlar insanın daxili zəif nöqtələrini üzə çıxarır və onu özünü tanımağa məcbur edir. Sınaq olmayan həyat təcrübəsiz, səthi və dayaz olur.

2. İmtahan deyil, təlimdir
   Bəzən yaşadığımız çətinliklər sadəcə cəza və ya bədbəxtlik deyil, öyrədici bir mexanizmdir. Əgər həyat rahat keçsəydi, insanlar nə şükür etməyi, nə də səbir etməyi öyrənərdi.

3. Zəifin yox, güclünün imtahanı
   Allah Quranda buyurur ki:

   “Allah heç kəsi gücünün çatmadığı bir şeylə sınağa çəkməz.”
   (Bəqərə, 286)

   Bu ayə göstərir ki, çox sınaq keçən insan, Allahın nəzərində güclü və daşıya biləcək qədər qiymətli bir insandır.

IV. HİKMƏTİN GÖZÜNDƏN SƏBİRLƏ BAXMAQ

Hər sınağın görünməyən bir hikməti, yəni məqsəd və nəticəsi var. O nəticə bəzən dərhal görünməz. Amma zamanla:

• Qəlbin təmizlənməsi

• Şüurun dərinləşməsi

• Ətrafdakılara örnək olmaq

• Mənəvi yüksəliş

kimi nəticələr meydana çıxır.

Misal: Hz. Yusif peyğəmbərin həyatını düşünün. O, uşaq yaşda quyulara atıldı, qul kimi satıldı, zindana düşdü. Amma bütün bu sınaqlar onu Misirin vəzirliyinə, mənəvi kamala və bir ümmətin xilaskarına çevirdi.

V. BƏZİ İNSANLAR NİYƏ DAHA ÇOX SINAQLARDAN KEÇİR?

1. Onlarda daha çox potensial olduğu üçün
   Böyük insanlar böyük dərslərlə formalaşır. Allah böyük missiyalar üçün seçilmişləri böyük imtahanlarla hazırlayır.

2. Özlərini başqalarına fəda etdikləri üçün
   Əgər bir insan öz həyatını başqaları üçün yaşayırsa – ana, həkim, müəllim, könüllü – onun imtahanları şəxsi yox, kollektiv səviyyədə olur.

3. Zənginləşmək üçün yox, saflaşmaq üçün
   Dünyəvi uğur yox, axirət ticarəti ilə məşğul olanlar daha çox sınaqla üzləşirlər.

4. Duanın qəbul olunması üçün
   Bəzən dua edirik: “Səbirli olum, anlayışlı olum, mərhəmətli olum.” Amma Allah bu istəkləri bizə sınaq yolu ilə verir.

VI. SOSİAL VƏ PSİXOLOJİ TƏHLİL

• Cəmiyyətin reaksiyası
  Bəzən sınaqlardan keçən insanlar tək qalır. Cəmiyyət onları ya anlayışla qarşılayır, ya da qınayır. Amma onların ruh dünyası ictimai dəyər sistemini dəyişə bilər.

• Psixoloji baxımdan
  Uzunmüddətli çətinliklər insanda travma ilə yanaşı, travma sonrası inkişaf yarada bilər. Bu isə empatiya, liderlik, yaradıcılıq kimi keyfiyyətləri gücləndirər.

VII. FƏLSƏFİ VƏ İLAHİ PƏNCƏRƏ

Filosoflar bu sualı illərlə araşdırıblar:

• Əgər Allah mərhəmətlidirsə, niyə bəzi insanlar çox əziyyət çəkir?

Cavablar dəyişir:

• İbn Sina və Əl-Qəzzali: İmtahanlar ruhun təmizlənməsidir.

• Sokrat: Ən çox ağrı çəkənlər ən çox biləndirlər.

• Nitsşe: “Məni öldürməyən şey, gücləndirər.”

İslamda isə bu mövzu mükafat və axirət anlayışı ilə izah edilir. Dünya keçici, sınaq yeri, axirət isə nəticə və əbədiyyətdir.

VIII. SINAQ OLANIN MƏNSƏBİ – PEYĞƏMBƏRLƏR VƏ ƏZİZLƏR

Quranda ən çox imtahana çəkilənlər peyğəmbərlərdir:

• Hz. İbrahim – oğlunu qurban etməklə sınaqdan keçdi.

• Hz. Əyyub – xəstəlik və səbrin timsalı oldu.

• Hz. Məhəmməd (s) – həm yetim, həm təqib olunmuş, həm də rəhbər kimi imtahanlardan keçdi.

Deməli, çox sınaq – rüsvayçılıq deyil, əksinə seçilmə əlamətidir.

IX. NECƏ DAVRANMALI? – SINAQLARLA BAŞ ETMƏYİN YOLLARI

1. Səbir – Müqəddəs Quran 70-dən çox yerdə səbirin gücündən bəhs edir.

2. Şükr – Çətinlikdə belə minnətdarlıq güclü bir qalxandır.

3. Dəstək axtarmaq – İnsan yalnız yaradılmayıb. Sosial, psixoloji və mənəvi dəstək vacibdir.

4. Dualar – Sınaqlar zamanı dua, ruhun nəfəs almasıdır.

X. NƏTİCƏ: SINAQLARIN ALTINDAKI İŞIQ

Bəzən insan elə bir nöqtəyə çatır ki, yalnız ağrının içindəki hikməti görəndə rahatlıq tapır. Sınaqlar:

• Bizi özümüzə qaytarır,

• Ruhumuzu saflaşdırır,

• İradəmizi möhkəmləndirir,

• Digər insanların dərdinə körpü salır.

Əgər bu gün sınaqdan keçirsənsə, unutma: Sən sıradan biri deyilsən. Allah səni seçib. O səni hazırlayır – daha böyük bir missiya üçün.

Oxuculara sual və rəy

Siz necə düşünürsünüz? Bəzilərinin həyatında daha çox sınaq olması bir təsadüfdür, yoxsa taleyin sirridir? Fikirlərinizi bizimlə bölüşün – çünki hər hekayə, başqa birinin şəfa səbəbi ola bilər.