Giriş: Nə üçün bu qədər yüklənmişik?
Qadın – bu söz çox vaxt zərifliklə, güclə, fədakarlıqla və gözəlliklə sinonim kimi işlədilir. Amma bu sözün altında yüzilliklərdən bəri yığılıb qalan bir yük var – "ideal qadın" yükü. O, hər yerdə qarşımıza çıxır: reklamlarda, ailə məclislərində, sosial şəbəkələrdə, hətta dini və mədəni dəyərlər içində – bir qəlib, bir forma, bir gözlənti. Bu gün minlərlə qadın "mükəmməl olmalıyam" təzyiqi altında nəfəs almağa çalışır. Amma artıq boğulmaq üzrəyik.
Bu yazı – bir qadının daxili fəryadı, cəmiyyətin yaratdığı gözəgörünməz qəfəsə etirazıdır. İdeal olmaqdan yorulmuş bir qadının susmuş səsinin yazıya çevrilmiş halıdır.
1. Cəmiyyətin Qadını Tikdiyi Qəlib: Körpəlikdən başlanır
Uşaqlıqdan başlayır hər şey. Oğlan uşağı düşəndə "aslan kimi", qız uşağı düşəndə "nazlı mələk" deyilir. Qız uşağı danışanda "sakit ol", qaçanda "utan", oynayanda "adını çıxarma" deyilir. Hər yaşda qadına necə geyinməsi, necə gülməsi, necə oturub-durması diktə edilir. Bu diktə bir növ görünməyən tikiş maşınıdır – qadın qəliblərə uyğun “tikilir”.
İlk qəlib evdə başlayır: "qadın evin işini bilməlidir", "qadın səsini çıxarmamalıdır", "qadın mehriban olmalıdır". İkincisi məktəbdə: "dəcəl olma", "tərbiyəli ol". Üçüncü qəlib ailə quranda: "qaynana nə deyər", "kişi adamı incitməzlər". Bu ssenarilər dəyişmir, sadəcə fon yenilənir.
2. Mediada, kinoda və sosial şəbəkələrdə təqdim olunan qadın: Yarı tanrıça, yarı robot
Bugünkü dövrün "ideal qadın" modeli virtual aləmdə daha sərt və əlçatmaz bir hal alıb. Sosial şəbəkələrdə süzgəcdən keçmiş dərilər, çəkilmiş beli incəltmək üçün istifadə olunan tətbiqlər, saxta təbəssüm və sponsorlu mükəmməllik – qadınlara “belə olmalısan” mesajı verir.
Televiziyada qadın həm evdar, həm gözəl, həm karyerist, həm uşaq böyüdən, həm də hər zaman gülərüzdür. Kinolarda “ideallıq” həm zahiri, həm də daxili mükəmməllik kimi təqdim olunur. Halbuki heç kim bu qədər funksiyanı daşıya bilməz – insan sadəcə insan ola bilər.
3. Qadın olmaq yoxsa rol oynamaq?
Bir qadının gündəlik həyatda geyindiyi maskalar saysızdır: ana maskası, həyat yoldaşı maskası, işçi, dost, evdar qadın... Amma öz siması hansıdır? Bəzən qadınlar özlərini tanımırlar – çünki illərlə başqalarının onlardan gözlədiyi rolları oynamışlar. Bu, artıq yaşanmış həyat deyil – bu, tamaşadır.
“Yaxşı ana olmaq” üçün qadın öz yuxusunu, sağlamlığını, bəzən arzularını qurban verir. “Yaxşı həyat yoldaşı olmaq” üçün özünü yox sayır, susur, qəbul edir. "Yaxşı işçi olmaq" üçün hər zaman mövcud, bacarıqlı və gülümsəyən görünməyə çalışır. Və heç kim qadına sual vermir: "Sən nə istəyirsən?"
4. İdeal olmaq xəstəliyinin nəticəsi: Tükənmişlik və özündən uzaqlaşma
Qadınlar bu "ideal qadın" yarışında özlərinə yadlaşırlar. Gecə makiyajla yuxuya gedənlər, səhər süni təbəssümlə oyananlar, dərdini içində basdırıb “hər şey qaydasındadır” deyənlər – tükənmişlik sindromunun görünməyən daşıyıcılarıdır.
Bu qadınların bədənləri susur, amma ruhları qışqırır. Ən təhlükəlisi isə – qadın özü də bu səsə qulaq asmağı unudur. “Görəsən yaxşı anam?”, “Kifayət qədər gözələm?”, “Kifayət qədər bacarıqlıyam?” – bu suallar, əslində, qadının öz dəyərini cəmiyyətin şərtlərinə bağladığını göstərir.
5. Etiraz edəndə nə baş verir?
Qadın cəsarətlə "bu həyat mənimdir" deyəndə qınaq başlayır. “Nankordur”, “Tərbiyəsizdir”, “Dəyişib bu da”, “Kişi sözünü dinləmir”. Amma heç kim soruşmur: niyə dəyişdi? Ola bilərmi ki, o qadın sadəcə özünü xilas etmək istəyir?
Etiraz edən qadınlar tək buraxılır, dost çevrələri daralır, ailədə təzyiq görür, işdə görməməzlikdən gəlirlər. Lakin bu qurbanı verən qadın – gələcəyin azad qadını üçün yol açır.
6. Yeni model: Yetərli qadın
İdeal deyil, yetərli qadın – bu, yeni qadın modelidir. O, özünü olduğu kimi qəbul edən, güclü və zəif tərəflərini tanıyan, hər kəsin deyil, özünün gözündə gözəl görünən qadındır.
Bu qadın bilir ki:
-
Qüsurlar da gözəldir.
-
Susmaq hər zaman ləyaqət deyil.
-
Yorulmaq zəiflik deyil.
-
Bəzən "yox" demək, "özünü sevmək" deməkdir.
7. Qadının azadlığı özündən keçir
Qadını heç kim azad etməyəcək – nə kişi, nə dövlət, nə də cəmiyyət. Qadının azadlığı onun özünü tanıması, sevməsi və qəbul etməsi ilə başlayır. Hər bir qadın bir etirazdır – ona biçilən rol, geyindirilən maska, sıxılan qəlibə qarşı. Bu etiraz – həyatdır, nəfəsdir, şəxsiyyətdir.
Əgər bir qadın hər səhər “mən kim üçün yaşayıram?” sualını özünə verirsə, o artıq oyandığını göstərir. Həqiqi dəyişiklik buradan başlayır.
Nəticə: Susan qadın danışmağa başlayanda dünya dəyişir
Bu yazı, bir qadının səssiz fəryadı deyil – oyanışıdır. "İdeal olmalıyam" təzyiqindən azad olmaq, qadınlar üçün artıq bir lüks deyil – bir mənəvi sağ qalma məsələsidir.
Cəmiyyət qadını qəlibə salmaq istədikcə, qadın o qəlibi sındırmalıdır. Çünki o sadəcə "ideal" olmaq üçün deyil, hiss etmək, yaratmaq, sevmək, duymaq, yaşamaq üçün var.
Və bu dünyaya qadının bir şey sübut etməsinə ehtiyac yoxdur – onun olması kifayətdir.
Oxuculara Sual və Rəy Çağırışı
Siz nə düşünürsünüz?
Bu yazıda toxunulan "ideal qadın" anlayışı sizə də tanışdırmı? Heç siz də "kifayət deyiləm" hissinə qapıldığınız günlər yaşamısınız? Cəmiyyətin qadınlara yüklədiyi gözləntilərlə necə baş edirsiniz?
Rəyiniz bizim üçün dəyərlidir.
Aşağıda fikirlərinizi bizimlə bölüşün. Sizin təcrübəniz, düşüncələriniz və hissləriniz başqa bir qadına təsəlli, ilham və dəstək ola bilər.
Sual:
“Əgər sizi heç kim mühakimə etməsəydi, həyatınızda nəyi dəyişərdiniz?”
“Sizin üçün ideal olmaq nə deməkdir – başqalarının gözündə, yoxsa öz ürəyinizdə?”