Giriş – Gözlər bağlı, amma içəridə nələr baş verir?
Gecə otaq qaranlıqdı. Bədən dincəlir. Amma ağlın bir hissəsi oyaqdır. Sən yuxudasan. Bəlkə qaçırsan, bəlkə uça bilirsən. Bəzən də səni kimsə izləyir... Səni tanımadığın, amma qorxduğun birisi. Sən yatırsan – bəs o kimdir? Bizi izləyən kimdir? Bu sadəcə bir təsadüf, yoxsa şüuraltının səsi?
Bu suallar bəşəriyyətin min illərdir cavab axtardığı sirrlərdəndir. Elə isə, gəlin bu gecə bir az dərinə gedək...
I. Yuxu nədir? Beynin gecə oyunu
1. REM və NREM – yuxunun mərhələləri
İnsan yuxusu əsas iki mərhələyə bölünür:
-
NREM (non-REM) – bədənin dərin istirahət mərhələsi.
-
REM (rapid eye movement) – gözlərin sürətlə hərəkət etdiyi, beyin fəaliyyətinin artdığı və yuxuların çoxunun görüldüyü mərhələ.
Bu zaman beyin demək olar ki, oyaq vəziyyətdə olur. Amma bədən iflic kimidir – bu bioloji qorunmadır, çünki əzələlərin hərəkət etməsi təhlükəli ola bilər.
2. Beyin necə yuxu yaradır?
Beyin gün ərzində alınan informasiyaları emal edir, seçir, birləşdirir, silir və saxlayır. Yuxular da bu prosesin məhsuludur. Ancaq hər zaman məntiq axtarmaq lazım deyil. Simvollarla danışırıq.
II. Şüuraltı – içimizdə gizlənən kosmos
1. Şüur və şüuraltı fərqi
-
Şüur (conscious) – indi düşündüyümüz, bildiyimiz hər şey.
-
Şüuraltı (subconscious) – biz fərqində olmadan içimizdə daşıdığımız inanclar, qorxular, arzular, xatirələr.
Freud yazırdı: “İnsan şüuraltı ilə özündən belə gizlənir.”
2. Şüuraltının simvol dili
Yuxuda it görmək, körpə görmək, evin dağılması, uçmaq, düşmək, çılpaq olmaq – bunların hamısı şüuraltı simvollardır.
-
Uçmaq – azadlıq arzusu
-
Qaçmaq – bir qorxudan qaçmaq
-
Çılpaq olmaq – özünü ifşa olunmuş hiss etmək
-
Gözləyən və izləyən varlıq – nəzarətə ehtiyac, ya da vicdanın səsi
III. Yuxuda bizi izləyən kimdir?
1. Şəxssiz varlıq – qorxunun simvolu
Bəzi yuxularda insanlar kimliyi bilinməyən birisinin onları izlədiyini hiss edir. Üz görünmür, amma baxışlar hiss olunur.
Bu varlıq adətən:
-
qorxu və günahkarlıq hissinin simvoludur
-
ya da bizi tənqid edən daxili “mən”
-
bəzən isə keçmiş travmaların kölgəsidir
2. Tanış sima, yad hiss
Bizi izləyən şəxs bəzən tanıdığımız biri ola bilər – müəllim, ata, keçmiş sevgili. Amma hiss fərqli olur. Çünki bu, onların real kimliyi deyil, beynin onlara yüklədiyi simvolik dəyərlərdir.
3. Psixologiyada “İzləyici” anlayışı
Carl Jung-un arxetip nəzəriyyəsinə görə:
-
“Shadow” (kölgə) – insanın gizlətdiyi tərəfləri. Bu varlıq çox zaman yuxuda izləyici, təqibçi, qəribə adam formasında qarşımıza çıxır.
IV. Elmi izah: Beyin özü-özünü izləyir
1. Metabiliş (Metacognition)
İnsan beyninin nadir xüsusiyyətlərindən biri özünü müşahidə etmə qabiliyyətidir. Biz düşünürük və eyni zamanda öz düşüncəmizi izləyirik.
Yuxuda bu sistem qarışır – və nəticədə bəzən bizə elə gəlir ki, bizi başqası izləyir, amma bu, beynin özüdür.
2. Lucid yuxular – şüurlu yuxularda izləyici bizik
Bəzən insanlar yuxuda olduqlarını anlayırlar (lucid dream). Bu zaman sanki yuxunun içində bir gözə sahib olurlar. Bu izləyici – bizim daha yüksək mənliyimiz ola bilər.
V. Mistika və fəlsəfə – Yuxuda ruhumuz səyahətdədir?
1. Ruh bədəndən ayrılırmı?
Bəzi inanclara görə yuxu zamanı ruh bədəndən ayrılır və başqa aləmlərdə səyahət edir. Bu zaman “bizə baxan” varlıq mələk, mühafizəçi, bəzən isə qeyri-maddi varlıqlar ola bilər.
2. İslam və yuxu
Quranda da yuxulara işarə olunur:
“Allah canları ölümləri zamanı, ölməyənləri isə yuxularında alır...” (Zümər surəsi, 42)
Bu ayə yuxunun ruhani dərinliyi olduğunu göstərir.
VI. Rəy: Bizi izləyən – içimizdəki bizikmi?
Görünən budur ki, bizi izləyən varlıq əslində həmişə bizimlədir. O, vicdan, keçmiş, idarə olunmayan arzular, xatirə fraqmentləri, bəzən də qorxularımızın heykəlidir.
Hər gecə yatarkən gözlərimizi bağlayırıq. Amma beynimiz oyanır. Və o beyin, bizi izləyir. Və bu izləyici – öz içimizdəki aynadır.
Nəticə
Yuxular sadəcə xəyallar deyil. Onlar həqiqətə açılan qapılardır – fərqində olmadığımız hisslərimizin, qorxularımızın, xatirələrimizin rəngli kölgələridir.
Yuxuda bizi izləyən varlıq – bu bizim özümüz ola bilər. Amma daha dərindən baxanda o, insanın öz kölgəsidir – görmək istəmədiyi, amma daşıdığı “mən”.
Və bəlkə də bizi izləyən elə gələcəyimizdir.
Sual və Rəy:
-
Siz yuxuda sizi izləyən bir varlıq hiss etmisinizmi? Bu nə hiss oyadıb?
-
Yuxuların içindəki qəribə simvollar sizcə nə demək istəyir?
-
Sizcə yuxular sadəcə beyin fəaliyyəti, yoxsa ruhi bir mesajdır?
Rəyinizi bizimlə bölüşün – bəlkə də sizin təcrübəniz başqasının şüuraltısını aydınlaşdırar.
shefeq.com – Yuxuların dili burada danışır.