I. Giriş: Tarixin Susduğu Anlar
Tarix kitabları adətən qaliblərin yazdığı rəvayətlərdir. Bəs ya itirilmiş, danışdırılmamış soyqırımlar? Hər il bəzi adlar yad edilir: Holokost, Ruanda, Xocalı... Amma bunlardan başqa tarix kitablarının səhifələrində yer almayan, lakin bəşəriyyətin ən qaranlıq anlarından biri olan soyqırımlar var.
II. Namibiyada Almanların Tərəfindən Gerero və Nama Soyqırımı (1904–1908)
-
Alman kolonial idarəsi Cənub-Qərb Afrikada yerli Gerero və Nama xalqının qiyamını qanla boğdu
-
On minlərlə insan çölə qovuldu, susuzluqdan, aclıqdan qırıldı
-
Almanlar tərəfindən "elm adına" aparılan tibbi təcrübələr
-
1985-ci ildə BMT tərəfindən soyqırımı kimi tanınsa da, dünya ictimaiyyətində hələ də tam tanınmır
III. Pontus Rumlarının Qırılması (1914–1923)
-
Osmanlı Şərq Qaradəniz sahilində yaşayan Rum xristianlara qarşı təmizlənmə siyasəti apardı
-
300 minə yaxın insan ya qırıldı, ya da zorla köç etməyə məcbur edildi
-
Hələ də bir çox tarixçi tərəfindən "tanınmayan soyqırımı"
-
Yunanıstanda xatirələr yaşasa da, beynəlxalq aləmdə unudulmuşdur
IV. Asuri və Keldani Xristianlarının Soyqırımı (Sayfo)
-
1915-1920-ci illər arasında Osmanlı dövləti Asuri xristianlara qarşı sistemli qırımlar təşkil etdi
-
Tarixçilər bunu "Sayfo" (qılınc ili) adlandırır
-
250 mindən çox Asuri, Keldani, Arami xristian qırıldı
-
Tarix dərsliklərində nadir hallarda yer alır
V. Bölmə I: Tarixin Görünməyən Şəkli – Səssizlik
-
Bu soyqırımlar nə televiziyada yad edilir, nə beynəlxalq məhkəmələrdə müzakirə edilir
-
Onları yad edən şəxsi ailə tarixləri, şəkilsiz qəbir yerləri, şifahi xatirələrdir
VI. Soyqırımı Nədir və Kim Tanıyır?
-
"Soyqırımı" sözü 1944-cü ildə Raphael Lemkin tərəfindən yaradılıb
-
Tanınma siyasi iradəyə bağlıdır
-
Hər bir dövlətin müəyyən tarixi "tanıma/inkar" siyasəti var
VII. Unudulmayanlar üçün Şəhidsiz Abidələr Lazımdır
-
Bu hadisələr yad edilməsə, təkrarı mümkün olar
-
Tarix kitabları sussa da, ədəbiyyat, sənət, sənədli filmlər bu səssizliyi qıra bilər
VIII. Epiloq: Tarix Susursa, Biz Danışmaq Borcluyuq
Hər səssiz soyqırımı, bəşəriyyətin üz qərəbinə yazılan qaranlıq bir xəttdir. Biz onu silə bilmərik, amma üstündə yaza, yad edə, danışaraq tarix dəftərinə sala bilərik.
Sonda Oxucuya Sual:
Sizcə, tarix kitabına düşməyən bir soyqırımı daha az dəyərlidir? Yoxsa səssizlik onun ən ağır xatirəsidir?
Rəyini yaz – Shefeq.com unutmaya qarşı sənin səsindir.