ISLAM
Giriş
İslamda Qiyamət günü – haqqın tam təcəlli etdiyi, heç bir səsin gizlənə bilmədiyi bir andır. Qurani-Kərim bu günü yalnız bir mühakimə deyil, həm də gerçəkliyin tam şəkildə üzə çıxdığı vaxt kimi təqdim edir. Maraqlıdır ki, bu gün insan yalnız danışdığı və etdiyi əməllərlə deyil, öz bədəni ilə də hesaba çəkiləcək. Əllər, ayaqlar, gözlər, dərilər – bir vaxtlar əməl aləti olan bu orqanlar şahid kürsüsünə qalxacaq.
Bu ideya metaforik yox, real və mənəvi bir xəbərdarlıqdır. Qurani-Kərimdə bu barədə açıq şəkildə danışılır və bu anlayış yalnız dini deyil, həm də etik, sosial və elmi müstəvidə dərin anlamlar daşıyır.
Bu məqalədə Qurandakı bu konsepsiyanı sosial, akademik, ictimai və tədqiqat aspektlərindən təhlil edəcəyik.
1. Sosial Aspekt: Gündəlik Həyatımızda Məsuliyyət
Gündəlik həyatımızda insanlar çox zaman görünmədiyini düşünərək səhvlər edir – qeybət, yalan, iftira, haqsızlıq. İctimai nəzarətin zəif olduğu anlarda insanlar öz vicdanları ilə baş-başa qalır və bu zaman bəziləri düşünür ki, “görən yoxdur, deməli, məsuliyyət də yoxdur.”
Qurani-Kərim isə bizi silkələyir:
“Bu gün onların ağızlarını möhürləyəcəyik. Əlləri Bizimlə danışacaq, ayaqları isə qazandıqları əməllərə şahidlik edəcək.” (Yasin, 65)
Bu ayə göstərir ki, insanın bədəni öz sahibinə qarşı danışacaq. Əl etdiyi haqsızlığı, göz harama baxışı, ayaq haram yerə getməni danışacaq. Bu bilik, müasir dünyada daxili nəzarəti gücləndirən bir mexanizmə çevrilir.
Sosial baxımdan bu, əxlaq və davranışların düzəlməsi üçün dərin bir təsirdir. İnsan öz vücudunun belə şahid ola biləcəyini dərk etdikdə, daha məsuliyyətli, daha dürüst yaşayır.
2. Akademik Aspekt: Quranın Dili və Bədənin Şahidliyi
Qurani-Kərimdəki bu anlayışın ədəbi və dil baxımından da dərin mənaları var. "Yasin" surəsində işlədilən "نَخْتِمُ" (möhürləyəcəyik) felinin mənası tamamilə susdurmaq, "تُنطِقُ" (danışacaq) isə aydın və real nitq anlamını verir.
Bu, o deməkdir ki, insanın ağzı susacaq, bədəni danışacaq – və bu danışıq sözsüz, lakin tam aydındır. Sanki yaddaşda saxlanılan video kimi, bədən keçmişi təqdim edəcək.
İslamda ruh və bədən arasında sərhəd yoxdur – hər ikisi bir bütöv olaraq cavabdehdir. Bu teoloji konsepsiya bədənin yalnız fiziki deyil, həm də etik və mənəvi məsuliyyət daşıdığını göstərir.
3. İctimai Aspekt: Özünüdərk və Əxlaq Mədəniyyəti
Cəmiyyətlərin sağlam inkişafı yalnız qanunlarla deyil, daxili nəzarət və mənəvi şüurla mümkündür. Bədənin şəhadəti ideyası bu mənəvi şüuru artıran amildir.
Uşaqları bu ruhda tərbiyə etmək – vicdanı oyatmaq, daxili dürüstlük aşılamaq deməkdir. Təsəvvür edin bir valideyn övladına deyir:
“Oğlum, bax, sabah sənin əllərin deyəcək nə etdin. Sən deyə bilməyəcəksən ki, unutdum – çünki əl unutmayacaq.”
Bu, qorxutmaq üçün deyil, məsuliyyət aşılamaq üçündür. Belə tərbiyə alan cəmiyyət daha ədalətli, şəffaf və mərhəmətli olar. Daxili nəzarət – Allah qorxusu və vicdan – cəmiyyətdə əxlaqın dayağına çevrilər.
4. Tədqiqat Aspekti: Psixologiya, Neyroelm və Quran
Müasir psixologiya və neyroelm sahələrində maraqlı terminlər var: “bədən yaddaşı”, “əzələ yaddaşı”, “hüceyrə izləri”. Psixoloqlar deyir ki, bədən xatırlayır. Travmalar, sevinc, qorxu – bunlar beyindəki neyron bağlantılarla yanaşı, bədənin hüceyrələrində də iz buraxır.
Bu, Qurandakı “bədənin danışacağı” ideyasını elmi müstəviyə daşıyır. Ayələr yalnız dini mesaj vermir, həm də bədəndə informasiya saxlanılmasının mümkünlüyünü xəbər verir.
“Onlar dərilərinə: ‘Nə üçün bizim əleyhimizə şahidlik etdiniz?’ – deyəcəklər. Onlar da: ‘Hər şeyə danışma qabiliyyəti verən Allah bizi də danışdırdı’ – deyəcək.” (Fussilət, 21)
Əgər Allah daşı daş, ağacı ağac edən qüdrətdirsə, niyə dəri, əl və göz danışmasın?
Əlavə: Ruh və Bədən Arasında Körpü – Sükutun Danışdığı An
İnsan bəzən susar. Amma bədən danışar. Ruhun içindəki həqiqətlər bir gün cismani varlıq vasitəsilə üzə çıxar. Quranda bu anlayış ruh və bədən birliyi ilə izah olunur – hər ikisi Allah qarşısında məsuliyyət daşıyır.
Bu, sükutun danışdığı andır. Sən susursan, amma baxışların, əllərin, ayaqların danışır. Heç kim bilmədi, amma sən bilirsən – və bədən də xatırlayır. Bu həqiqət insanı silkələyir, oyadır və dəyişməyə vadar edir.
Nəticə
Qurani-Kərim bizə qorxulu, lakin azadlaşdırıcı bir həqiqəti xatırladır: Sənin bədənin bir gün sənə qarşı danışacaq. Bəlkə də həyat boyu gizlətdiklərini bir toxunuş, bir baxış, bir addım ifşa edəcək.
Bu həqiqət bizi qorxutmamalıdır – təmizləməlidir. Biz bu dünyada yalnız insanlarla deyil, öz bədənimizlə də müqavilə bağlayırıq. Hər davranış, hər söz, hər baxış bir şahidlikdir.
Və bir gün, sükut danışacaq.
