GİRİŞ: Bədənə toxunmaq, dini sualları oyatmaq

İnsanın bədəni həm maddi, həm də mənəvi bir varlıqdır. Bədən ruhun evidir, insanın daxili dünyasının daşıyıcısıdır. Buna görə də insan bədəninə müdaxilə edərkən təkcə tibbi və estetik suallar yaranmır – eyni zamanda dini, psixoloji və etik suallar da meydana çıxır.

Müasir dünyada estetik əməliyyatlar — xüsusilə qadınlar arasında — gündəlik həyatın bir hissəsinə çevrilib. Burun, dodaq, liposaksiya, üz gərmə, saç transplantasiyası, blefaroplastika, qarın gərmə, döş kiçiltmə və böyütmə… Bunlar artıq qeyri-adi hesab olunmur.

Amma hər müsəlman qadının beynində bir sual var:

“Bu əməliyyat dinə görə caizdirmi?”

Bu sual sadə görünür, lakin cavab çoxşaxəlidir və İslam alimləri bu mövzuda geniş fiqh müzakirələri aparmışdır. Estetik əməliyyatın icazəli olub-olmaması niyyətə, əməliyyatın növünə, tibbi zərurətə, psixoloji vəziyyətə, təhlükəsizlik dərəcəsinə və sosial faktorların təsirinə görə dəyişir.

Bu məqalə qadınlar üçün ən çox verilən sualı — “Estetik əməliyyat dinə görə olar, yoxsa olmaz?” — bütün dərinliyi ilə izah edir.

I. Bədən və din – İslamda insan bədəninin statusu

1. Bədən insanın əmanətidir

İslamda insanın bədəni Allahın ona verdiyi əmanətdir. Bu, Quranda və hədislərdə dəfələrlə vurğulanır:

“Biz insanı ən gözəl şəkildə yaratdıq.”
(Tin, 4)

Bu ayə bədənin Allah tərəfindən kamil yaradıldığını bildirir. Bu, o demək deyil ki, insan heç bir dəyişiklik etməməlidir. Lakin insan bədəninə hörmətlə yanaşmalı, lazımsız risklərə atmamalıdır.

2. Bədənə zərər vurmaq qadağandır

Peyğəmbər (s) buyurub:

“Özünüzə zərər verməyin və zərər verməyə yol açmayın.”
(İbn Macə)

Bu prinsip estetik əməliyyatların dəyərləndirilməsində əsas ölçüdür.

II. Estetik əməliyyatların növləri – fiqh baxımından əsas bölgü

İslam alimləri estetik əməliyyatları iki növə ayırır:

Ə) Tibbi zərurət və ya qüsurun aradan qaldırılması (caizdir)

Bura daxildir:

• doğuşdan qüsurlar (çapıq, anadangəlmə əyriliklər, dodaq-damaq yarığı və s.)

• qəzadan sonrakı deformasiyalar

• yanıq və zədə izlərinin aradan qaldırılması

• sağlamlığa mane olan problemlər (böyük döşlərin onurğaya yük bindirməsi)

• burun əyriliyinin nəfəsə mane olması

• dəridə funksional problemlər

Bu əməliyyatlara İslamda icazə var, çünki məqsəd gözəllik deyil, qüsurun aradan qaldırılmasıdır.

Fiqh prinsipinə görə:

Qüsuru aradan qaldıran müdaxilələr caizdir.

B) Saf kosmetik əməliyyat – sırf gözəllik üçün (mübah və ya məkruh və ya haram, niyyətə görə)

Buraya daxildir:

• burunun yalnız incəldilməsi

• dodaq böyütmə

• yanaq formalaşdırma

• liposaksiya yalnız “daha incə görünmək” üçün

• saç ektensiyaları (mübah/məkruh ola bilər)

• qırış doldurmaları

• facelift, boyunlift

• bədən konturu dəyişdirilməsi

Bu əməliyyatların hökmü alimlər arasında fərqlidir. Məsələnin əsasını niyyət və təhlükəsizlik təşkil edir.

III. Estetik əməliyyat niyyətə görə dəyişir – İslam psixologiyası baxımından

İslamda əməliyyatın hökmünü müəyyən edən əsas faktor niyyətdir.

1. Özünə zülm edən komplekslərdən qurtulmaq üçün əməliyyat

Bu, psixoloji sağlamlıq məqsədi daşıyır. Psixoterapevtlər sübut edir ki, bəzi qadınlar üçün burun, qarın, dodaq, sinə və ya bədən konturuna bağlı komplekslər özünə hörməti, evlilik münasibətlərini, ictimai davranışları ciddi şəkildə zədələyir.

Fiqh buna belə yanaşır:

Əgər:

• qadın özünü sevmir,

• əməliyyatsız psixoloji əzab yaşayır,

• əməliyyat onun həyat keyfiyyətini artırırsa,

bu əməliyyat mübah ola bilər.

Çünki məqsəd “Allahın yaratdığını dəyişmək” deyil, psixoloji sağlamlığı qorumaqdır.

2. Digərlərinə bənzəmək üçün edilən əməliyyat

Məsələn:

• məşhura oxşamaq

• modaya uyğunlaşmaq

• sosial media standartlarına girmək

Bu hallarda niyyət səhvdir və bir çox alimlər bunu qadağan hesab edir.

3. Özünü ərinə daha cazibədar etmək üçün əməliyyat

Bu isə fiqhə görə icazəlidir, hətta bəzən müstəhəb sayılır, çünki:

• evlilik münasibətlərini gücləndirir,

• gözəllik və baxımlılıq qadının haqqıdır,

• ailə bağlarını möhkəmləndirir.

İbn Qudamə və digər alimlər yazır ki:

“Qadının gözəlləşməsi üçün etdiyi dəyişikliklər (haram olmayan yollarla) caizdir.”

IV. “Allahın yaratdığını dəyişmək” ayəsi – yanlış anlayışmı?

Bir çox insanlar estetik əməliyyatları bu ayəyə əsaslanaraq haram hesab edir:

“Şeytan dedi: Mən onlara Allahın yaratdığını dəyişdirməyi əmr edəcəyəm.”
(Nisa, 119)

Amma böyük fiqh alimləri (İbn Useymin, Qaradavi, Əl-Azhar alimləri) deyir ki:

Bu ayə haram dəyişikliklərə aiddir, məsələn:

• qaşları qopartmaq

• kişilərin qadın kimi, qadınların kişi kimi görünməsi

• döymə (tatu)

• bədəni deformasiyaya salan dəyişikliklər

Yəni bu ayə tibbi və məntiqli estetik əməliyyatlara aid deyil.

V. Estetik əməliyyatların növlərinin dini hökmləri – ətraflı təhlil

1. Burun əməliyyatı (Rinoplastika)

• tənəffüs problemi varsa: caizdir.

• burun böyük, əyri, insanı narahat edirsə: caizdir.

• yalnız modaya uyğun incə burun üçün: məkruh və ya haram ola bilər.

Alimlərin fikri:

“Qadın doğuşundan gələn böyük qüsuru düzəldə bilər.”

2. Dodaq böyütmə / doldurma

• daxili narahatlıq və ya simmetriya problemi varsa → mübah

• sadəcə dəb üçün → tənqid olunur

• çox şişirdilmiş formalar → “israf” qadağasına düşə bilər

3. Liposaksiya

• sağlamlıq üçün (piylənmə, bel ağrısı) → caiz

• bədən konturunu düzəltmək → mübah

• təhlükəli prosedurlar → haram

• məşhur görünüşü üçün → məkruh

4. Döş böyütmə / kiçiltmə

• denge problemi, bel ağrısı varsa → tam caiz

• qarşı tərəfin tələbi və ya öz kompleksi üçün → mübah

• ifrat cazibəlilik üçün → məkruh

5. Çapıq, yanıq və qəzadan sonrakı əməliyyatlar

→ tam icazəli, hətta müstəhəb.

6. Üz gərmə, boyun gərmə

• yaşlanma ilə bağlı özünü narahat hiss edirsə → mübah

• ifrat, qeyri-təbii görünüş → israf

7. Botoks

• tibbi səbəb (diş sıxma, migren) → tam caiz

• sadəcə qırış üçün → mübah

8. Saç ektensiyası

Əgər:

• çoxlu saç tökülməsi var → mübah

• başqalarını aldatmaq məqsədi → məkruh/haram

• süni saç → alimlərin bir qismi caiz sayır.

VI. Estetik əməliyyatların psixoloji tərəfi – din psixologiyası nə deyir?

Psixologiya sübut edir ki:

• qadınların 86%-i bədənində ən azı 1 hissəni sevmir,

• estetik əməliyyata gedənlərin 60%-i “özünü daha yaxşı hiss etmək” üçün gedir.

İslam insanın psixologiyasını qoruyan dindir.

Əgər estetik əməliyyat:

• qadının özünəhörmətini artırırsa,

• onun ailə münasibətlərini düzəldirsə,

• özünü cəmiyyətdə güvənli hiss etməsinə kömək edirsə,

fiqh alimlərinə görə yolveriləndir.

Amma əgər əməliyyat:

• obsesiv dəyişiklik ehtiyacı yaradırsa,

• qadını operasiya asılılığına aparırsa,

• öz dəyərini bədəndə görməyə məcbur edirsə,

dini baxımdan zərərlidir.

VII. Estetik əməliyyat və qadın – sosial təzyiqlərin dini qiymətləndirilməsi

Din qadına zülm etməyə, onu məcbur etməyə icazə vermir.

Əgər qadın əməliyyatı:

• ərinin tələbi ilə məcburən edirsə,

• cəmiyyətin təzyiqindən dolayı edirsə,

• sosial mediada görünmək üçün edirsə,

bu, İslamda məqbul hesab olunmur.

Qadın əməliyyatı öz istəyi ilə, öz rahatlığı üçün, öz dəyərləri çərçivəsində etməlidir.

VIII. Estetik əməliyyatın şəriət şərtləri

İslam alimləri aşağıdakı şərtləri qoyur:

1. Tibbi təhlükə olmamalıdır

Həyat riski olan əməliyyatlar haramdır.

2. Zərər – faydadan çox olmamalıdır

(Nəzəriyyə: “zərər çəkindirilməlidir”)

3. Həkim qadın olmalıdır (mümkünsə)

İnsan bədəninin avret hissələrinin göstərilməsi zərurət halında caizdir.

4. Qadın kişilərə bənzəməməlidir

(Bədən konturunda aşırı dəyişiklik haramdır.)

5. İsraf olmamalıdır

Lüks və lazımsız əməliyyat günahdır.

6. Hədəf başqasını aldatmaq olmamalıdır

Məsələn, toy öncəsi aldatmaq niyyəti.

IX. Nəticə: Estetik əməliyyat qadına icazəlidirmi?

Qısa cavab: BƏLİ – ŞƏRTLƏRLƏ.

Estetik əməliyyat tam haram deyil.
Tam “halal” da deyil.
Hər şey niyyətə, psixoloji səbəblərə, tibbi zərurətə və risksizliyə görə dəyərləndirilir.

Caiz olan estetik əməliyyatlar:

 doğuşdan qüsur
 qəzadan sonra yaranmış deformasiya
 psixoloji əzab yaradan qüsurlar
 sağlamlığa mane olan problemlər
 özünü daha yaxşı hiss etmək üçün yüngül dəyişikliklər
 evlilik münasibətlərini gücləndirmək üçün

Caiz olmayanlar:

 başqasına oxşamaq üçün
 modanın diktəsi ilə✘ ifrat, təhlükəli, israf əməliyyatlar
 aldatmaq məqsədi ilə görünüş dəyişmək
 kişi qadın kimi, qadın kişi kimi göstərən dəyişikliklər

İslamın mesajı:

Bədənini dəyişə bilərsən, amma niyyətin təmiz olmalıdır.
Amma unutma: Ən gözəl dəyişiklik ruhdadır.