Qanunlar gülür: Dünyanın ən qəribə 15 qanunu

Sosial aspekt: Qanun hər zaman ağıllı qərar deyil

Qanun – cəmiyyətin davranışlarını tənzimləyən ciddi və rəsmi qaydadır. Amma dünyanın bəzi ölkələrində elə qəribə qanunlar var ki, insan istər-istəməz gülümsəyir. Bəzən bu qanunlar tarixdən qalma bir yanlışlıqdır, bəzən isə spesifik bir hadisəyə reaksiya olaraq qəbul olunub.

Bu məqalə bizi qanunun gülümsədiyi yerə – qəribəliklərin mərkəzinə aparır. Bəziləri artıq ləğv olunub, bəziləri isə hələ də qüvvədədir!

Akademik aspekt: Qanunvericiliyin məntiqi, yoxsa mədəniyyəti?

Bir qanun necə yaranır? Adətən:

1. Cəmiyyətdə ortaya çıxan problem və ya hadisə

2. Hüquq-məsləhətçilərin tövsiyələri

3. Parlament və ya idarə orqanlarının təsdiqi

4. Hüquqi tətbiq və sanksiya

Amma bəzi qanunlar bu klassik yolu keçmir. Onlar emosional reaksiya, mədəni stereotiplər və ya nadir hadisələrə bağlı şəkildə formalaşır. Bu səbəbdən bəzi qanunlar rəsmidir, amma məntiqsizdir.

İctimai aspekt: Dünyanın 15 ən qəribə qanunu

1. İtaliyada quşlarla danışmaq qadağandır (Venesiya)

Əgər Venesiyada göyərçinlərlə çox ünsiyyət qurursansa – məsələn, əlinlə çağırırsansa – cərimələnə bilərsən. Səbəb: heyvan hüquqları + şəhərin estetikasını qorumaq.

2. Avstraliyada 60 kq-dan artıq kartof daşımaq qadağandır

Qəribədir, amma Qərbi Avstraliyada bu, rəsmi qanundur. Kənd təsərrüfatı tənzimləmələri səbəbilə qəbul olunub.

3. İsveçrədə gecə saat 10-dan sonra tualetdə suyu çəkmək qadağandır

Səs-küy yaratdığı üçün çoxmərtəbəli evlərdə bu qadağa var. Rəsmi şəkildə “istirahət hüququnun pozulması” sayılır.

4. Sinqapurda saqqız çeynəmək qadağandır

Saqqız tullantılarının metro və küçələrdə problem yaratması səbəbilə 1992-ci ildən etibarən saqqız satışına tam qadağa qoyulub.

5. Fransada donuzlara Napoleon adı qoymaq qadağandır

Bir fransız donuzuna “Napoleon” adını verərsə, bu, dövlətə hörmətsizlik sayılır və cərimələnə bilər.

6. Kanadada pulla zarafat etmək qadağandır

Kanada valyutasına qeyri-ciddi yanaşmaq (yazmaq, çevirib dəyişmək) qanunla qadağandır. Ölkədə “pullarla oynamaq” – hüquqi məsələdir.

7. Yaponiyada kökəlmək qanunla qadağandır (metabo law)

40 yaşdan yuxarı şəxslərin bel ölçüsü müəyyən həddi keçməməlidir. Bu, dövlətin sağlamlıq siyasətinin bir hissəsidir.

8. Danimarkada körpəyə qeyri-adi ad qoymaq olmaz

Rəsmən icazə verilən 7000 adlıq siyahı var. Siyahıdan kənar ad qoymaq üçün xüsusi icazə tələb olunur.

9. Almaniyada avtomobilin benzinsiz qalması qadağandır (autobahn)

Sürətli yolda benzin bitib dayanmaq təhlükəli sayılır və bu texniki məsuliyyətin pozulması kimi cərimə edilir.

10. Filippində divara tükürmək cinayətdir

Xüsusilə şəhər mərkəzlərində bu hərəkət “ictimai təmizlik pozuntusu” kimi ağır cəzalandırılır.

11. Böyük Britaniyada poçt markasında kraliçanı başaşağı yapışdırmaq cinayətdir

Bu hərəkət rəmzi olaraq dövlətə qarşı hörmətsizlik hesab edilir.

12. Taylandda kralın şəkli olan pulları tapdalamaq olmaz

Bütün pulların üzərində kralın şəkli olduğu üçün yerə düşən pulun üzərinə basmaq böyük təhqir sayılır.

13. İslandiyada pişik saxlamaq bəzən qadağandır (Reykyavik)

Reykyavikin bəzi hissələrində pişik saxlamaq rəsmi olaraq qadağandır – səbəb: quş növlərinin qorunması.

14. Yunanıstanda yüksək dabanlı ayaqqabı geymək qadağandır (antik yerlərdə)

Qədim abidələrə zərər verməmək üçün turistlərə bu cür ayaqqabılar qadağan olunub.

15. Amerikada bəzi ştatlarda “sübh vaxtı dondurma satmaq” qadağandır

Nyu-Cersi kimi bəzi yerlərdə bu, “sükunət saatını pozmaq” sayılır və müəyyən dövrlərdə icazə verilmir.

Tədqiqat yönümlü aspekt: Nə qədər qəribə olsa da... rəsmi sənədlərdə var!

• Bəzi qəribə qanunlar hələ də rəsmi hüquq sistemlərində saxlanılır, sadəcə tətbiq edilmir

• Bu qanunların bir hissəsi xüsusi tarixə və hadisəyə bağlı qəbul olunub, sonra unudulub

• Bəziləri isə əyləncəli qanunlar siyahısı kimi müzakirə edilsə də, hüquqi baxımdan qüvvədədir

Məsələn, Avstraliyada kartofla bağlı qanun 1946-cı ildə kartof ticarəti mafiyasına qarşı qəbul olunmuşdu!
Yaponiyada isə “metabo law” insanların sağlamlıq sistemi üzərində yük yaratmaması üçün qəbul edilib.

Tövsiyələr: Qanunları daha çevik və məntiqli etmək üçün nə etməli?

1. Tarixdən qalma qanunlar mütəmadi yenidən nəzərdən keçirilməlidir
   – Gülünc və aktual olmayan qanunlar ləğv olunmalıdır

2. Qanunların mədəni və sosial kontekstə uyğunluğu yoxlanmalıdır
   – Qloballaşan dünyada belə qanunlar ölkəyə ziyan verə bilər

3. Gənclər üçün “ağıllı qanunvericilik” mövzusunda maarifləndirmə aparılmalıdır
   – Hüquq fakültələrində bu tip qanunlar nümunə kimi təhlil edilə bilər

4. Açıq məlumat bazaları yaradılmalıdır
   – Hansı ölkədə hansı qanunun qüvvədə olduğunu hər kəs görə bilsin

5. Qanunlar təkcə hüquqi yox, məntiqi və etik baxımdan da qiymətləndirilməlidir

Son söz: Qanun sərhəddir, amma ağlın içində olmalıdır

Qanun ciddi məsələdir. Amma gülməli qanunlar bizə hüququn da insan səhvləri, tarix, mədəniyyət və bəzən də bir az absurdla yoğrulduğunu göstərir.

Gülürük… amma düşünürük. Bəlkə də bu məqalədən sonra sən də öz ölkəndə belə bir qanun tapacaqsan!