Kimsə sizə “Sən səxavətli və ya dəyərli insansan?” desə, çoxumuz tərəddüd etmədən “bəli” cavabını verərdik. Çünki əksəriyyətimiz yaxşı insan olmağa, başqalarına dəstək göstərməyə çalışırıq. Lakin özünüdərk yalnız niyyətlə bitmir. Əgər sizdən özünüzə hörmət, öz dəyəriniz və ya səxavətinizlə bağlı konkret nümunələr gətirməyiniz istənilsə, bunu edə bilərsinizmi?

Bu sualı özümə verdikdə başa düşdüm ki, düşündüyümdən daha az özümə dəyər verirəm. Bu oyanış məndə belə bir istək yaratdı: “Daha güclü özünə hörmət formalaşdırmaq üçün real addımlar atmalıyam.” Aşağıda isə özünə hörməti artıran ən effektiv üsullar təqdim olunur.

1. Kiçik addımlarla başlayın

“Özümə daha çox dəyər verəcəyəm” demək asandır, lakin bunu həyata keçirmək çoxlarını çətinlikdə qoyur. Çünki biz özünə hörməti artırmağı çox vaxt böyük dəyişikliklərlə əlaqələndiririk — yüksək nailiyyətlər, böyük dönüşlər, tam transformasiya…

Əslində isə proses kiçik addımlarla başlayır. Özünüzə kiçik, yerinə yetirilə bilən davranış hədəfləri qoyun. Bu addımlar sizi rahatlıq zonanızdan tam çıxarmadan, tədricən gücləndirəcək.

Tədqiqatlar göstərir ki, kiçik müsbət davranışlar belə beyin kimyasını dəyişdirərək özünə hörməti artırır və xoşbəxtlik hormonu ifrazını artırır. Yəni özünüz üçün etdiyiniz hər kiçik yaxşılıq, daxili məmnunluğu yüksəldir.

2. Bəzən başqalarını birinci yerə qoymağı öyrənin

Bizi əhatə edən sosial aləm çox zaman “özünü qoru”, “öz maraqlarını üstün tut”, “başqaları haqqında düşünmə” mesajları verir. Bunun müəyyən qədər məntiqi tərəfi var — özünüzə tamamilə laqeyd qalsanız, həm tükənərsiniz, həm də inkişaf imkanlarınızı itirə bilərsiniz.

Lakin insan münasibətlərində empatiya göstərmək, başqasının ehtiyacını anlamaq və bəzən onu önə çəkmək həm sizə, həm münasibətlərin keyfiyyətinə, həm də psixoloji gücünüzə təsir edir.

Çarlz Darvinin bu mövzuda məşhur fikri var:

“Bir-birinə sədaqət və qarşılıqlı dəstək göstərən icmalar həmişə üstünlük qazanacaq.”

Bu fikir göstərir ki, birlik, empatiya və dəstək insanın sosial sağ qalmasının əsas şərtləridir.

3. Başqalarının uğurlarını qiymətləndirin

Özünüzə sual verin:
başqalarının uğuruna nə qədər ürəkdən sevinirsiniz?

Sadəcə “təbrik edirəm” demək bir şeydir — amma həqiqi şəkildə qeyd etmək, dəstək vermək və sevincini bölüşmək tamam başqa bir dəyərdir.

Uğurun ölçüsü böyük və ya kiçik olmasından asılı olmayaraq, onu qiymətləndirmək insanlarda güclü emosional təsir yaradır. Bu həm münasibətləri gücləndirir, həm də sizin öz emosional sağlamlığınıza müsbət təsir edir.

4. “Öncədən ödəmə” prinsipi (Pay it forward)

Bu prinsip — heç bir qarşılıq gözləmədən edilən yaxşılıqdır. İstər birinə qəhvə almaq, istər ehtiyacı olan birinə yardım etmək, istərsə də daha böyük bir xeyirxahlıq etmək…

Bu davranış həm yaxşılıq edən, həm də yaxşılıq alan insanda çox güclü psixoloji rahatlıq yaradır. Həm də başqalarını da yaxşılıq etməyə ruhlandırır.

Kiçik addımlar:
• Evsiz birinə yemək almaq
• Növbədə arxanızdakı insanın hesabını ödəmək

Böyük addımlar:
• Qan vermək
• Xidmətlərinizi pulsuz göstərmək
• Birinə təhsil və ya inkişaf dəstəyi vermək

İnsan yalnız fürsəti gördükdə nə qədər çox yaxşılıq edə biləcəyinin fərqinə varır.

5. Hər şey üçün üzr istəmək vərdişi

Aşağı özünə hörmətin ən açıq əlamətlərindən biri — lazımsız üzr istəməkdir.

Çox vaxt günahkar olmadığınız vəziyyətlərdə belə avtomatik olaraq “bağışlayın” deyirsiniz. Bu davranış beynə “mən səhvəm, mən dəyərsizəm” mesajını təkrar-təkrar göndərir.

Üzr yalnız real səhvlər üçün olmalıdır. Əks halda bu, öz dəyər hissinizi daha da zəiflədir.

6. Uğurunuzu “şansa” bağlamaq

Aşağı özünə hörməti olan insanlar tərif eşidəndə bunu qəbul etmir:

“Mən sadəcə şanslı idim.”
“Bu, komandanın işidir, mənlik deyil.”
“Allahın lütfüdür.”

Şübhəsiz ki, hər bir uğurda şans, dəstək və şərait rol oynayır. Lakin sizin əməliniz, zəhmətiniz, zəkanız və səyləriniz də rol oynayıb. Kreditin bir hissəsi sizə məxsusdur.

Tərifi qəbul etmək özünə hörməti gücləndirir. Sadəcə “təşəkkür edirəm” demək kifayətdir.

7. Başqalarını yıxaraq özünüzü yüksəltməyə çalışmaq

Bu, özünəhörmətin ən acı tərəflərindən biridir. Özünü dəyərsiz hiss edən bəzi insanlar başqalarını kiçiltməklə özlərini daha yaxşı hiss etməyə çalışırlar.

Bu, yalnız daxili qeyri-kafiliklə bağlıdır. Əsl güclü insan başqasını qaldırmaqdan qorxmaz.

Əgər özünüzü başqalarını tənqid edərkən, lağa qoyarkən və ya aşağılayarkən tutursunuzsa — bu, problemin dərin olduğunu göstərir.

Ən güclü alternativ: tənqid etmək yox, dəstək olmaqdır.

Bu, özünüzə hörməti qat-qat artırır.

Müsbət təsdiqlər niyə işləmir?

Tədqiqatlar göstərir ki, aşağı özünə hörməti olan insanlar üçün “Mən mükəmmələm, mən dəyərliyəm, mən sevilirəm” kimi təsdiqlər bəzən əks təsir yaradır. Çünki beyin bu sözləri real hesab etmir və müqavimət yaradır.

Üzdə deyil, kökdən dəyişiklik lazımdır:

• duyğularla üzləşmək
• kiçik real addımlar atmaq
• özünə dürüst yanaşmaq
• davranışları mərhələli şəkildə dəyişmək

Bu metodlar uzunmüddətli və sağlam özünə hörmət yaradır.

Nəticə

Özünə hörmətin aşağı olması həyatın bütün sahələrində zəncir rolunu oynayır: münasibətlərdə, işdə, qərarlarda, şəxsi inkişafda. Lakin bu vəziyyət dəyişdirilə bilər.

Doğrudan da, sonsuz müqayisələrə, lazımsız üzr istəmələrə, qarşıdurmadan qaçmağa ehtiyac yoxdur.

Kiçik addımlar, real davranış dəyişiklikləri və özünüzə mərhəmətli yanaşmaqla siz də güclü, sağlam və dayanıqlı özünə hörmət yarada bilərsiniz.