Kino dünyası
Şübhəsiz ki, "Nəsimi" filmi Azərbaycan kinematoqrafiyasının ən təsirli və dərin məna daşıyan ekran əsərlərindən biridir. Bu film böyük Azərbaycan şairi və mütəfəkkiri İmadəddin Nəsiminin həyatını, fəlsəfəsini, dövrünün siyasi və dini mühitini ustalıqla əks etdirir. Filmin bədii dəyəri, aktyor oyunu, ssenari quruluşu və rejissor yanaşması baxımından ətraflı analizini təqdim edirəm.
Giriş
Azərbaycanın dahi şairi İmadəddin Nəsimi (1369-1417) təkcə poeziyası ilə deyil, eyni zamanda dövrünün ictimai-siyasi və fəlsəfi düşüncəsinə təsir edən fikirləri ilə tanınır. Onun azadlıq, insan və Tanrı haqqındakı mütərəqqi baxışları orta əsrlərdə hökm sürən sərt dini çərçivələrə meydan oxuyurdu. "Nəsimi" filmi məhz bu böyük şəxsiyyətin mübariz ruhunu, faciəvi, lakin şərəfli taleyini tamaşaçıya çatdırmağı qarşısına məqsəd qoyur.
1973-cü ildə rejissor Həsən Seyidbəyli tərəfindən çəkilmiş bu film Azərbaycan kinosunun ən parlaq nümunələrindən biri hesab edilir. O, Nəsiminin həyat hekayəsini, düşüncələrini, dövrünün qəddar reallıqlarını və onun uğrunda apardığı mübarizəni unudulmaz kinematoqrafik üslubda təqdim edir.
Filmin Süjeti və Tarixi Konteksti
Filmin əsas süjeti Nəsiminin həyatının son dövrlərinə əsaslanır. O, hürufilik təlimini yaydığına və cəmiyyətə yeni dünyagörüşü aşıladığına görə dövrün hökmdarları və dini liderləri tərəfindən təqib edilir. Nəsimi insanı Allahın bir parçası kimi dəyərləndirir, insanın öz daxilində ilahi qüdrət daşıdığına inanırdı. Bu, o dövrün dini-ideoloji sistemi üçün təhlükəli bir yanaşma idi və nəticədə o, təqiblərə məruz qaldı.
Filmdə Nəsimi xalqın içində dolaşaraq, insanları oyatmağa, onlara öz dəyərlərini və güclərini anlamağa yardım etməyə çalışır. Ancaq saray məmurları və mollalar onu günahkar elan edərək edama məhkum edirlər. Filmin final səhnəsində Nəsiminin əzablı, lakin əyilməz mövqeyini nümayiş etdirən dərisinin soyulması epizodu isə Azərbaycan kinematoqrafiyasında misilsiz gücə malik səhnələrdən biridir.
Filmin Bədii və Estetik Dəyəri
Rejissor İşinin Uğurları
Həsən Seyidbəylinin rejissorluğu sayəsində film dramaturji cəhətdən güclü, vizual baxımdan təsirli və fəlsəfi kontekstdə dərin bir əsərə çevrilib. O, sadəcə Nəsiminin həyatını danışmır, həm də onun ideyalarının zamansızlığını vurğulayır.
Aktyor Oyunu – Rasim Balayevin Möhtəşəm Təqdimatı
Nəsimi rolunu Rasim Balayev canlandırır və bu rol onun kino tariximizdə əfsanəyə çevrilən obrazlarından biri olur. Balayevin ifasında Nəsimi obrazı həm müdrik, həm qətiyyətli, həm də insanın daxili əzablarını, qorxusunu, lakin eyni zamanda inancını əks etdirən dərin bir xarakter kimi təqdim olunur. Xüsusən də, son səhnələrdə onun gözlərindəki ifadə tamaşaçıya Nəsiminin qəlbindəki üsyanı, inamını və məğlubedilməzliyini çatdırır.
Vizual və Musiqi Tərtibatı
Filmdə rəng palitrası, işıqlandırma və simvolizm ustalıqla istifadə olunub. Xüsusilə, saray səhnələrində qaranlıq və boğucu atmosfer, Nəsiminin azadlıq axtarışları zamanı isə açıq məkanlar və geniş panoramalar seçilib. Bu, onun mübarizəsinin psixoloji tərəfini vurğulayır.
Musiqilər də filmin təsir gücünü artırır. Polad Bülbüloğlunun bəstələri filmin dramatizmini daha da gücləndirir və Nəsiminin iztirablarını, lakin eyni zamanda güclü ruhunu səsləndirir.
Filmdə Dini və Fəlsəfi Məsajlar
Nəsimi və onun ideyaları əsasən hürufizm fəlsəfəsinə dayanır. Hürufilər insanın Allahın bir hissəsi olduğuna inanırdılar və bu, dövrün mövcud dini təsəvvürlərinə qarşı çıxırdı. Filmdə bu fikir açıq şəkildə göstərilir və Nəsimi bu inancını son nəfəsinə qədər müdafiə edir.
Maraqlıdır ki, filmin təqdim etdiyi fəlsəfi mesajlar müasir dünyada da aktuallığını qoruyur. İnsanların azad düşüncə və ifadə hüquqları uğrunda apardıqları mübarizələr Nəsiminin ideyalarının hələ də yaşadığını göstərir.
Filmin Əhəmiyyəti və İrsı
"Nəsimi" filmi yalnız bir tarixi şəxsiyyətin həyatını əks etdirmir, həm də insan azadlığının, fikrin gücünün və inancın qüdrətinin rəmzinə çevrilir. O, Azərbaycan kinosunun şah əsərlərindən biri olmaqla yanaşı, bir çox nəslin düşüncə tərzinə də təsir göstərmişdir.
Filmin Tarixdə Qəbul Olunması
Premyerası zamanı film həm yerli, həm də beynəlxalq səviyyədə maraqla qarşılandı. O, Azərbaycanın mədəni irsində xüsusi yer tutdu və indiyədək ən çox izlənilən və dəyərləndirilən filmlərdən biri olaraq qalır.
Nəsiminin mesajları və filmin təqdim etdiyi dəyərlər bugünkü dünyada da insanın mübarizə ruhunu və azadlığını qorumaq ehtiyacını xatırladır. Xüsusilə, fikrin sərbəst ifadə olunmasına qoyulan məhdudiyyətlər, ideologiyalar və dinin siyasətlə qarşıdurması kimi mövzular bu filmin zamansızlığını sübut edir.
Nəticə
"Nəsimi" filmi Azərbaycan mədəniyyətinin və kinematoqrafiyasının ən dəyərli incilərindən biridir. O, yalnız Nəsimi şəxsiyyətini və fəlsəfəsini canlandırmaqla qalmır, həm də tamaşaçını öz dəyərləri, inancı və azadlığı barədə düşünməyə vadar edir.
Hər dövrdə həqiqət axtaranlar, azadlıq və insanlıq uğrunda mübarizə aparanlar var və Nəsimi onların rəmzinə çevrilmişdir.
Bu film sadəcə izlənilən bir əsər deyil, həm də hiss olunan, yaşanılan və dərin düşünməyə vadar edən bir sənət əsəridir.
