ISLAM
Giriş
İnsan ruhunun mövcudluğu, mahiyyəti və xüsusiyyətləri bəşəriyyətin yaranışından bəri həm dini, həm də elmi düşüncənin mərkəzində dayanır. Xüsusilə ruhun “çəkisi” olub-olmaması sualı insanların metafizik və maddi dünyanı anlamasına yönəlmiş ən maraqlı və sirli suallardan biridir. Bəs görəsən, ruhun çəkisi var? Bu məsələyə Qurani-Kərim və müasir elmi araşdırmalar hansı prizmadan yanaşır?
1. Qurani-Kərimdə Ruhun Mahiyyəti
Quranda ruh barəsində bir neçə ayə var və bu ayələrin çoxu onun mahiyyətini tam dərk etməyin insan üçün mümkün olmadığını bildirir:
"Səndən ruh barəsində soruşurlar. De: Ruh Rəbbimin əmrindəndir. Sizə elmdən ancaq az bir bilik verilmişdir."
(İsra surəsi, 85-ci ayə)
Bu ayədən belə başa düşülür ki, ruh ilahi sirrdir və insanın bu barədə biliyi son dərəcə məhduddur. Yəni ruhun maddi xüsusiyyətləri, o cümlədən çəkisi, Quranda bilinməz olaraq təqdim olunur.
2. İslam Alimlərinin Ruh Haqqında Fikirləri
İslam alimləri, xüsusilə İbn Sina, Qəzzali, İmam Razi və digərləri ruhun maddi deyil, qeyri-maddi bir varlıq olduğunu qeyd ediblər. Onların fikrincə:
-
Ruh bədənlə əlaqədə olsa da, onunla eyniləşmir.
-
Ruh bədənin ölməsi ilə ölmür, yəni müstəqil şəkildə varlığını davam etdirir.
-
Çəkisi olmayan, lakin təsiri olan bir varlıq kimi düşünülür.
Bu baxımdan, İslam fəlsəfəsində ruhun çəkisinin ölçülməsi məntiqi və dini baxımdan mümkün hesab edilmir.
3. Elmdə Ruhun Çəkisi: “21 Qram Təcrübəsi”
Duncan MacDougall və Təcrübəsi
1907-ci ildə amerikalı həkim Duncan MacDougall ruhun çəkisinin olub-olmamasını ölçmək üçün maraqlı bir təcrübə apardı. O, ölüm halında olan 6 insanın çəkisini dəqiq tərəzidə ölçdü və ölüm anında təxminən 21 qramlıq bir itki qeydə aldı. Buna əsasən belə bir fərziyyə irəli sürdü:
"İnsan ruhunun çəkisi 21 qram ola bilər."
Bu iddia həm böyük marağa, həm də kəskin tənqidlərə səbəb oldu.
Elmi İcma Nə Deyir?
-
MacDougall-un təcrübəsi metodoloji cəhətdən zəif, nəticələri isə təkrarlanmaz olduğu üçün elmi dairələrdə qəbul edilmir.
-
Ölüm anındakı çəki itkisi, ehtimal ki, ağciyərdən çıxan hava, bədənin buxarlanması və ya digər fizioloji faktorlarla izah olunur.
-
Müasir biologiya və fiziologiya ruhu elmi baxımdan ölçülə bilən bir substansiya kimi qəbul etmir.
4. Ruhun Enerji və Təsir Gücü Kimi Qavranılması
Hərçənd ruhun maddi çəkisi sübut olunmayıb, bəzi alimlər ruhu enerji növü kimi düşünməyi təklif edir. Enerji fizikada maddə ilə sıx əlaqəlidir, lakin onun özü fiziki ölçü vahidlərində çəkilə bilməz. Bu fikir bəzi mistik və kvant təfəkkürləri ilə uyğun gəlir, lakin klassik elm hələ də bu məsələyə skeptik yanaşır.
5. Ruhun Mövcudluğu: Elm və İnancın Kəsişməsində
Bu məsələ insanın varlıq fəlsəfəsi, ölüm sonrası həyat, şüurun davamlılığı kimi suallarla birbaşa bağlıdır. Elmi araşdırmalar şüurun neyron fəaliyyətinə bağlı olduğunu göstərsə də, şüurun tam mənasıyla maddəyə bağlanması hələ də mübahisəlidir.
Ruhun çəkisi yoxdursa belə, onun təsiri, fərdi şəxsiyyətin formalaşması və mənəvi həyatla əlaqəsi inkar edilmir.
Nəticə
Quranda ruhun sirli və insan üçün tam dərkedilməz olduğu bildirilir. İslam fəlsəfəsi ruhun maddi deyil, ilahi mənşəli olduğunu qəbul edir. Elmi cəhdlər isə ruhun çəkisinin müəyyənləşdirilməsində uğursuz olub. 21 qram hipotezası geniş yayılmış olsa da, elmi əsaslardan məhrumdur.
Bu səbəbdən, ruhun çəkisi məsələsi elm və inancın sərhəddində duran bir mövzudur. Onun varlığını qəbul etmək çox zaman iman və şəxsi dünyagörüş məsələsi olaraq qalır.
