Giriş
Tarix çox zaman kollektiv inamın formalaşdırdığı hekayələrlə yazılıb. Ancaq bəzi böyük dəyişikliklərin arxasında bir tək insanın, cəmiyyətin, dövrünün və hətta yaxınlarının belə inanmamasına baxmayaraq, öz inancına sadiq qalması dayanır. Bu inad bəzən gülüşlə qarşılanıb, bəzən lağ olunub, bəzən isə həyat bahasına başa gəlib. Amma zaman göstərib ki, dünyanı dəyişənlər – heç kim inanmadan inananlardır.
Bu məqalədə bu cür inadla irəli gedən tarixi şəxsiyyətlərə, onların qarşılaşdığı təzyiqlərə, psixoloji durumlarına və nəticədə necə qalib gəldiklərinə nəzər salacağıq.
1. Qalib gələn inad nədir?
İnad çox zaman eqoizm və təkid kimi qəbul edilir. Lakin sağlam və dərin inamdan doğan inad – dəyişimin, dirənişin və transformasiyanın əsas faktorudur. Əgər bir insan:
-
Hər kəsin “bu mümkün deyil” dediyinə “mümkündür” deyirsə;
-
Tək qalmaqdan qorxmur;
-
İnandığı şeyi sübut etməyə həyatını həsr edirsə – o zaman bu inad təkəbbür yox, liderliyin ilk mərhələsidir.
2. Galileo Galilei – Dünya dönür, mən tək dönmürəm
Galileo dövrünün elm və din ziddiyyətlərinin mərkəzində idi. O, Kopernikdən sonra heliosentrik (Günəş mərkəzli) sistemi dəstəklədi. Bu fikir o dövr üçün kafirlik və dini pozuntu sayılırdı. Kilsə onu məhkəməyə çəkdi, susmağa məcbur etdi, ancaq onun beynində bir cümlə dönürdü:
“Eppur si muove” – “Amma yenə də dönür.”
Galileo bu inadı ilə elmi azadlığın simvoluna çevrildi. Tək qalsa da, dövrü dəyişdi.
3. Ignaz Semmelweis – Əlləri yuyan ilk həkimə güldülər
Semmelweis XIX əsrdə doğum evində çalışan bir həkim idi. O müşahidə etdi ki, doğumdan əvvəl əllərini sabunla yuyan həkimlərin olduğu otaqlarda doğuş sonrası ölüm sayı xeyli azdır. O bu təcrübəyə əsaslanaraq "əl yumaq həyat xilas edir" dedi.
Nəticə? Ona lağ etdilər. Hətta həkim yoldaşları onunla danışmadı. Amma bu inad onu durdurmadı. O öləndən illər sonra onun dedikləri müasir tibbin təməl protokolu oldu.
4. Alan Turing – Sükutla müharibəni udan beyin
Alan Turing İkinci Dünya Müharibəsində Alman Enigma şifrəsini qıran əsas şəxs idi. O, öz dövründə bir çox texnoloq tərəfindən anlaşıla bilmədi. "Makina düşünə bilməz" deyirdilər. Amma Turing inandı: “Düşüncə yalnız insana aid deyil.”
Onun inadı nəticəsində kompüterlərin, süni intellektin, alqoritmlərin və kibertəhlükəsizliyin əsasları qoyuldu. O, tənhalığın içində bir gələcək qurdu.
5. Emily Davison – Səssiz qalan qadının fəryadı
Qadınlara seçki hüququ olmayan bir dövrdə Emily Davison İngiltərədə qadın haqları uğrunda mübarizə aparırdı. O, krala məktub yazır, parlament binasına girməyə çalışır, susan qadınların səsi olurdu. Heç kim ona inanmırdı. Amma o, 1913-cü ildə kral atının qarşısına atılaraq həyatını fəda etdi. Bugünkü qadın azadlığı onunla başladı.
6. Niels Bohr – Atomun içindəki inam
Atom modeli ilk dəfə Rutherford tərəfindən təklif olundu. Amma Niels Bohr bu modeli qəbul etmədi. O, çox az təcrübəyə əsaslanaraq dedi ki, elektronlar müəyyən enerji səviyyələrində fırlanır və bir orbitaldan digərinə sıçrayışla keçir.
Elmi dairələr bu fikrə gülürdü. Amma zaman keçdi və bu "sıçrayış" kvant nəzəriyyəsinin əsası oldu. Onun inadı fizikanın ən dərin təməlini yaratdı.
7. Daxili inam və psixoloji təzyiq
Bu inadkar insanlar çox vaxt:
-
Sosial təcrid;
-
Dini və siyasi təqib;
-
Maddi çətinlik;
-
Təhqir və ya gülüş obyektinə çevrilmək;
-
Öz yaxınlarının belə onlara inanmaması; ilə üzləşiblər.
Ancaq psixoloji cəhətdən onlar:
-
Öz iç səsini susdurmayıblar;
-
Qorxunun səsini eşitsələr də, inanclarının səsini üstün tutublar;
-
Özlərini kütlənin deyil, həqiqətin tərəfinə aid görüblər.
8. İslam tarixində – Həzrət Məhəmmədin (s) tənhalığı
İslam peyğəmbəri Məhəmməd (s) də uzun müddət tək idi. Əksər Məkkəlilər ona inanmadı, ona divanə, sehrbaz, şair dedilər. Amma o, inadla təbliğə davam etdi. Bir ayə, bir söz və bir cümlə ilə dünyanı dəyişdirdi.
Ona da deyirdilər: "Bu mümkün deyil." Amma o deyirdi: "Allah nəyi istəsə, mümkündür."
9. Bugünkü dünyada inadkarlar kimdir?
Zaman dəyişsə də, bu insanlar hələ də var. Onlar:
-
Qlobal istiləşmə ilə bağlı ilk xəbərdarlıq edənlər;
-
Yeni texnologiyalara inanan startapçılar;
-
Sənətə fərqli baxan, amma başa düşülməyən yaradıcılar;
-
Xalqın susduğu yerdə söz deyən cəsarətlilərdir.
Bugünkü inad – mövcud sistemə qarşı düşünməkdir.
10. Nəticə – Tək qalmaq, amma haqlı qalmaq
Bu məqalə göstərir ki, əgər sənə heç kim inanmırsa, bu o demək deyil ki, sən yanılırsan. Əgər sən öz doğruna inanıbsansa, və bu inam elmdən, vicdandan, düşüncədən gəlirsə – tarix sənin tərəfində olacaq.
İnad bəzən ağılsızlıq kimi görünə bilər. Amma doğru inadcılardan yaranan hər kəşf – insanlığın sıçrayış nöqtəsidir.
Sonda deyəcəklər: “Əvvəl o yalnız tək idi, indi o bizim yolumuzu göstərdi.”
Sual və Rəy:
Siz heç bir mövzuda hər kəsin əksinə inanmağa cəsarət etmisinizmi?
Fikirlərinizi bizimlə bölüşün. Bəlkə də sizin inadınız – gələcəyin yeni bir səhifəsini yazacaq.