GİRİŞ – EKRAN YOX, GÜZGÜDÜR
Kino təkcə hekayə danışan bir vasitə deyil – o, bəzən güzgüdür. Və bu güzgü sadəcə tamaşaçıya yox, obrazın özünə də tutulur. Obraz bir anda dayanır... baxır... və görür – özünü tanımır. Bu baxış – həm qırılma nöqtəsidir, həm də doğuluş anı.
Çünki insan yalnız güzgüdə parçalananda gerçək hisslərinə, gerçək mənliyinə yaxınlaşır.
I. GÜZGÜ KİNO TARİXİNDƏ – SADƏ DETAL YOX, MƏNA QATLARI
Güzgü kinoda çox zaman:
-
İki şəxsiyyətin toqquşması
-
İç dünya ilə xarici maska arasındakı sərhəd
-
Psixoloji parçalanma və dərk
kimi simvolik mənalarla yüklənib.
“Black Swan” filmində güzgü həm gözəllik, həm də vəhşiliyin simvoludur.
“Taxi Driver” filmində Travis güzgüdə baxaraq “You talkin’ to me?” deyir – bu artıq başqasına deyil, öz içindəki qaranlığa meydan oxumaqdır.
II. OBRAZ ÖZÜNÜ GÖRƏNDƏ – ROLUN DAXİLƏ BATMASI
Bəzən aktyor canlandırdığı obrazla o qədər birləşir ki, film boyu özünü oynadığını düşünür. Amma nə vaxt ki obraz güzgüyə baxır, o zaman bir qopma baş verir. Çünki o an:
-
Ya özünü tanımır
-
Ya da ilk dəfə tanıyır
Bu, həm aktyor, həm tamaşaçı üçün daxili partlayış anıdır.
“Fight Club” filmində Tyler Durden-in olmadığını anladığımız an – bir güzgü anıdır. Fiziki deyil, psixoloji güzgüdür – və orada həqiqət sarsıdır.
III. GÜZGÜDƏN QORXAN OBRAZ – GÖRMƏMƏYİ SEÇƏNLƏR
Güzgü qarşısında durmaq cəsarət istəyir. Obrazlar çox zaman güzgüdən uzaq dururlar, çünki kim olduqlarını bilmək istəmirlər. Onlar öz həyatlarının rejissoru yox, statisti olublar.
“Joker” filmində Arthur güzgüyə baxarkən öz gülümsəməsini çəkir – bu, həm özünü zorla xoşbəxt etmə cəhdidir, həm də daxili ağrını maskalama səhnəsi.
IV. PARÇALANMA – GÜZGÜNÜN DAĞILAN HƏKAYƏSİ
Ən dramatik səhnələrdən biri – güzgünün sındırılmasıdır. Bu, təkcə qəzəbin deyil, mənliyin çat verməsinin vizual təzahürüdür. Obrazın içində:
-
Reallıqla yalan,
-
Rolu ilə həqiqi şəxsiyyət
bir-birinə qarışır.
“Perfect Blue” anime filmində qəhrəman bir anlıq özünü tanımır. Güzgü – onun kim olduğunu artıq demir. Bu səssiz səhnə – psixoloji şokun yeganə dilidir.
V. TAMAŞAÇININ GÜZGÜSÜ – OBRAZA BAXARKƏN ÖZÜNÜ GÖRMƏK
Sən filmə baxırsan, amma birdən özünü görürsən. Obrazla sənin aranda güzgü yox olur. Onun qorxusu – sənin qorxundur. Onun seçimi – sənin çarəsizliyindir. Onun sükutu – sənin illərlə demədiyin sözlərin kölgəsidir.
Bu, artıq kino deyil. Bu aynalı təcrübədir.
VI. GÜZGÜ KİMİ FİNAL – DANIŞMAYAN, ANCAQ BAXAN SON KADR
Bəzi filmlər güzgü ilə bitir. Tamaşaçıya baxan bir obrazla, səssiz, amma dərin bir baxışla. Rejissor artıq danışmır. O, sadəcə səni seyr edir. Bu baxışda:
-
Suallar var
-
Etiraflar var
-
Yoxluqlar var
-
Amma ən çox – sən varsan
VII. BİZ NİYƏ GÜZGÜYƏ BAXMAĞA ÇƏKİNİRİK?
Çünki biz:
-
Hisslərimizi susdurmuşuq,
-
Gerçəklərimizlə barışmamışıq,
-
Özümüzü rollara qurban vermişik.
Kino isə sənin üzünə bir güzgü tutur və deyir:
“Bu sənsən – amma sən hələ də öz obrazını oynayırsan.”
NƏTİCƏ – PARÇALANSA DA, GÜZGÜ GÖSTƏRİR
Güzgü sınıbsa belə, o yenə göstərir. Sadəcə bir deyil, çox üzünü. Kino sənəti bu güzgünü sənə uzadır – bəzən bir səhnə ilə, bəzən bir baxışla, bəzən səssiz bir monoloqla.
Obraz özünü gördü...
Amma sən – özünü gördünmü?