I. Giriş: Gözəllik nədir və kim üçündür?
Gözəllik – əsrlər boyu tərif olunan, ancaq heç vaxt tam olaraq izah edilə bilməyən bir anlayış. Bəziləri üçün bu, ilahi bir harmoniyadır, digərləri üçün isə cəmiyyətin gözündə dəyər qazanmaq üçün vasitədir. Bu gün, filtrli reallıqlar, estetika mədəniyyəti və rəqəmsal təsdiqlər dövründə, sual daha da dərinləşir:
Gözəllik ruhun təzahürüdürmü, yoxsa sosial gözləntilərin maskası?
Bu məqalədə gözəlliyin mənşəyi, dini-mənəvi dəyərlərlə bağlılığı və cəmiyyətin təsiri üzərində dayanacağıq.
II. İlahi baxış: Gözəllik yaradılışın bir hissəsidir
İslam, xristianlıq və bir çox digər dinlər gözəlliyi Allahın yaratdığı harmoniyanın bir təzahürü kimi qəbul edir. Qurani-Kərimdə belə buyurulur:
“Allah gözəldir və gözəlliyi sevir.” (Müslim)
A. Gözəllik fitrətimizdədir:
-
Hər insanın daxili və xarici gözəlliyi yaradılışdan gəlir.
-
Bədən, üz, rəng və forma – hamısı Allahın sənətidir.
B. Gözəlliyə baxmaq və qorumaq:
-
Gözəllikdən zövq almaq ibadət qədər ruhani bir hiss ola bilər.
-
Amma onun gözdən çox qəlbə təsir etməsi əsasdır.
C. Gözəllik təvazökar olanda mənalıdır:
-
Əgər bir qadın və ya kişi gözəlliyini təkəbbürlə nümayiş etdirirsə, bu artıq Allahın verdiyi nemətin ruhunu pozur.
III. Cəmiyyətin baxışı: Gözəllik tələbinə çevriləndə
Modern cəmiyyət gözəlliyi artıq sadəcə dəyər kimi yox, standart kimi təqdim edir. "Gözəl" olmaq artıq bir məcburiyyət, bir status göstəricisi kimi qəbul olunur.
A. Media və reklamların diktəsi:
-
Gözəllik anlayışı artıq korporasiyalar tərəfindən yönəldilir.
-
Eyni simalar: incə burun, dolğun dodaq, hamar dəri…
B. Sosial mediada bəyənilmə aclığı:
-
"Like" sayına görə formalaşan özünə hörmət
-
Selfie-lər, filtrlər, əməliyyatlar – özünü sevdirmək üçün yarış
C. Gender fərqləri:
-
Qadınlara daha çox estetik təzyiq var
-
Gözəllik çox zaman qadının dəyəri kimi təqdim olunur
Cəmiyyət deyir: “Gözəl ol, əks halda görünməzsən.”
IV. Psixoloji təsirlər: Gözəllik azadlıqmı, yoxsa əsarət?
A. Özünü inkar və bədən narazılığı:
-
Estetik əməliyyatlardan sonra belə xoşbəxt olmayan insanlar
-
"Kifayət qədər gözəl deyiləm" hissi
B. Şəxsi kimliyin itməsi:
-
Başqasına bənzəməyə çalışma
-
Özün olmağın dəyərsizləşməsi
C. Uşaqlıqdan başlayan təzyiqlər:
-
"Sən çox köksən", "Saçını düz et", "Belin incə olsun"…
-
Gözəllik tənqidlə deyil, sevgi ilə yetişməlidir
V. Ruhani yanaşma: Gözəllik daxildə başlayır
Dini və fəlsəfi baxışlar həmişə bildirir ki, əsl gözəllik xaricdə deyil, daxildədir. Daxili nur, əxlaq, mərhəmət, danışıq tərzi, dua edən bir ürək – bunlar gözəlliyin zamansız təzahürüdür.
A. Gözəl davranış gözəl görünüşdən üstündür:
-
Gözəl üz beş dəqiqəyə vərdiş olunur, amma gözəl xasiyyət yadda qalır
B. İnsanın niyyəti gözəlliyin güzgüsüdür:
-
Gözəl məqsədlə yaşamaq, başqasına xeyir vermək
C. Gözəllik və sevgi bir yerdədirsə, o zaman kamillik yaranır
Həzrət Əli (ə): “Ən gözəl insan odur ki, onun gözəlliyini qəlbin hiss edir.”
VI. Bəs biz nə etməliyik?
A. Gözəlliyin tərifini yenidən yaz:
-
Hər fərd gözəl ola bilər – öz bənzərsizliyi ilə
-
Gözəllik bir rəqəmlə, forma ilə ölçülməməlidir
B. İctimai təzyiqə qarşı dayan:
-
Hər dəyişikliyi etməzdən əvvəl soruş: “Bunu mən istəyirəm, yoxsa başqası?”
C. Gənclərə və uşaqlara doğru model göstər:
-
Özünü sevməyi, şəfqətli olmağı, insanın mahiyyətini dəyərli etməyi öyrət
D. Estetik seçimlərdə etik düşün:
-
Allahın verdiyi bədənə qarşı hörmətlə davran
-
Dəyişmək istəyirsənsə, səbəbin içindən gəlsin, çöldən yox
VII. Nəticə: Gözəllik – hədiyyədir, amma təzyiq olmamalıdır
Gözəllik Allahdan gələndə nurdur. Cəmiyyətin təzyiqi ilə gələndə isə yükdür.
Hər bir insanın gözəlliyi bir izdir, məna daşıyır, yaradılışa şahidlik edir. Amma bu gözəllik sosial maskaya çevriləndə – ruh itir.
Gözəl olmaq – başqasının gözündə yox, öz vicdanında rahat olmaqdır.
shefeq.com deyir:
Gözəllik – güzgüdə deyil, davranışda, niyyətdə və ruhun səssiz parlaqlığındadır.