"Ədalətin Səsi: İslamın Qadına Verdiyi Dəyər"

Giriş: Qadına Baxışda İki Yön – Cəmiyyət və Din

Tarix boyu qadının cəmiyyətdəki yeri daim dəyişmiş, bəzən ucaltmış, bəzən alçaldılmış, amma çox zaman da susdurulmuşdur. Qərb dünyası onu azadlıqla, Şərq isə itaətlə bağlamışdır. Lakin İslam dini qadına nə susqun itaətkar, nə də sərhədsiz azadlıq simvolu kimi baxmışdır. İslam qadına şəxsiyyət, dəyər və hüquq verən ilahi bir sistemin təcəssümüdür.

Bu yazıda İslamın qadına verdiyi hüquqları, qadının sosial, ailəvi, iqtisadi və mənəvi dəyərlərini əhatəli şəkildə incələyəcək, stereotipləri kənara qoyub əsil mənbələrə söykənərək qadının İslamda əsl yerini araşdıracağıq.

1. İlahi Yaradılışda Bərabərlik

İslamda qadın və kişi eyni mənşəyə malikdir:

“Ey insanlar! Sizi bir kişi və bir qadından yaratdıq…” (Hucurat, 13)

Bu ayə göstərir ki, qadın kişi üçün deyil, hər ikisi bir-biri üçün yaradılmışdır. Yaradılışın başlanğıcında belə bərabərlik mövcuddur və bu, İslamın qadına verdiyi yerin əsasını təşkil edir.

2. Cahil Dövründən İslamın İşığına

İslamdan əvvəl Ərəbistanda qadın bir yük, bir alət, bir utanc olaraq görülürdü. Qız uşaqları diri-diri torpağa basdırılır, qadın mirasdan məhrum edilir, mülkiyyət olaraq satılırdı. Lakin İslam gəldi və bu zalım ənənələri tamamilə ləğv etdi.

Peyğəmbər (s) buyurdu:

“Qız uşaqlarını böyüdüb, onlara gözəl tərbiyə verənə cənnət var.”

Bu sözlər o dövr üçün bir inqilab idi.

3. İqtisadi Hüquqlar: Qadın Öz Malının Sahibidir

İslam qadına mülkiyyət hüququ verir. Qadın öz malını sərbəst idarə edə, işləyə, qazanc əldə edə bilər. Heç bir kişi – ata, qardaş və ya ər – qadının malına sahib çıxa bilməz.

• Mehr hüququ – qadının şəxsi mülkiyyəti olaraq verilir.
• Miras hüququ – qadın öz yaxınlarından miras alır.
• Ticarət hüququ – İslam tarixində Xədicə (r.a) nümunəsi qadın sahibkarlığının simvoludur.

Bu hüquqlar, 7-ci əsrdə, dünyanın qadını insan hesab etmədiyi dövrdə verilmişdir.

4. Ailə Quruluşunda Qadının Yeri

İslam ailəni bir komandaya bənzədir – biri digərinin hökmranı deyil, hər ikisi tamamlayıcıdır.

• Ər arvadını maddi baxımdan təmin etməyə borcludur.
• Qadının evliliyə razılığı şərtdir. Zorlama, təzyiq və ya razılıq olmadan evlilik keçərli sayılmır.
• Qadın boşanma haqqına malikdir – xula yolu ilə evliliyi tərk edə bilər.

Peyğəmbər (s) buyurur:

“Sizin ən xeyirliniz, qadınlara qarşı ən xeyirli olanınızdır.”

Bu, İslamın ailə anlayışını sevgi, mərhəmət və ədalət üzərində qurduğunun açıq sübutudur.

5. Təhsil Hüququ: Elm Qadına da Vacibdir

İslam elm öyrənməyə xüsusi önəm verir. Qadınlar üçün də bu hüquq sadəcə icazə deyil, bir borcdur.

“Elm öyrənmək hər bir müsəlmana – qadın və kişi – vacibdir.” (Hədis)

Aişə (r.a) təkcə Peyğəmbərin həyat yoldaşı deyildi – o, dövrünün ən böyük alimlərindən biri idi. Onun rəvayət etdiyi hədislər və fətvalar bu gün də fiqhdə əsas qaynaq sayılır.

6. İbadət Hüquqları: Qadın Allahla Bağlantıda Bərabərdir

Qadın İslamda bütün ibadətləri yerinə yetirmək hüququna və məsuliyyətinə sahibdir:

• Namaz, oruc, zəkat, həcc – kişiylə eyni şəkildə vacibdir.
• Qadın Allah qarşısında şəxsi məsuliyyət daşıyır.
• Onun ibadətləri onun şəxsiyyətinin təzahürüdür – ailə, ər və ya toplum üçün deyil, birbaşa Allahla əlaqəsi üçündür.

7. Sosial və Siyasi Hüquqlar

İslam qadına cəmiyyətdə səsi, yeri və təsiri olan bir şəxsiyyət verir:

• Qadın beyət etmiş, yəni siyasi əhəmiyyət daşıyan müqaviləyə daxil olmuşdur.
• Qadın səhabə dövründə döyüşlərdə yardım etmiş, hətta bəzi hallarda döyüşmüşdür.
• Qadın elmi məclislərdə, ictimai tədbirlərdə iştirak etmişdir.

Bu, qadının evə qapanan, görünməz bir varlıq olmadığını, əksinə, faydalı, fəal və nüfuzlu bir fərd olduğunu göstərir.

8. Qadının Namusu və Ləyaqəti Qorunur

İslam qadını alçaldan hər şeyi qadağan etmişdir:

• Zinaya qarşı sərt cəza – qadının iffəti qorunur.
• İftira və böhtana qarşı ayələr – qadına böhtan atanlara qarşı cəza nəzərdə tutulur.
• Geyimdə hicab – qadının şəxsiyyətini qorumaq, əşya kimi baxışlardan uzaq tutmaq məqsədi daşıyır.

9. Tarixi Nümunələr: Qadınların İşıqlı İzləri

Tarixdə qadınlar İslamın özəyi ilə formalaşaraq böyük nümunələr yaradıblar:

• Xədicə (r.a) – ticarətdə nümunə, dəstəkləyici həyat yoldaşı.
• Aişə (r.a) – elm, rəvayət və cəmiyyətə təsir sahəsində zirvədə.
• Fatimə (r.a) – təqva və sadəliyin təcəssümü.
• Nusayba bint Ka’b – Uhudda Peyğəmbəri müdafiə edən döyüşçü qadın.

Bu qadınlar dini yalnız yaşamamış, yazmış və yaymış qadınlardır.

10. Müasir Çağda İslam və Qadın: Qarşıdurma yoxsa Qayıdış?

Bu gün qadının adı çox çəkilir, amma mahiyyəti tez-tez unudulur. “Azadlıq” adı altında qadın istismar olunur. İslam isə qadını azad deyil, şərəfli edir.

İslam qadını insan kimi dəyərləndirir, qadın kimi qoruyur, şəxsiyyət kimi tanıyır. Bu, müasir qanunlardan deyil, ilahidən gələn hüquqdur.

Nəticə: Qadın – İlahi Əmanət, Cəmiyyətin Dirəyi

İslam qadına yalnız hüquqlar verməklə kifayətlənmir – onu əzizləyir, qoruyur, ucaldır. Qadını bir ana, bir həyat yoldaşı, bir alim, bir sahibkar, bir cəmiyyətin formalaşdırıcısı kimi tanıyır. O, sadəcə bir varlıq deyil – Allahın əmanətidir.

Bugünkü cəmiyyətlərdə qadın hüquqları adı ilə edilən bəzi təbliğatlarla müqayisədə, İslamın verdiyi hüquqlar həm mənəviyyata, həm insana, həm də dəyərlərə əsaslanır. Bu hüquqlar müasir dövrün tələblərinə qarşı deyil – əksinə, insanlığın unudulmuş dəyərlərinə dönüş çağırışıdır.

İslamın qadına verdiyi bu haqq, bu məqam – sadəcə tarixdə qalmamalı, hər bir müsəlmanın həyat fəlsəfəsinə çevrilməlidir. Çünki qadına dəyər vermək, əslində özünə və cəmiyyətə dəyər verməkdir