YEŞİLÇAM: TÜRK KİNOSUNUN QIZIL DÖVRÜ

GİRİŞ

Türkiyə kino sənayesinin ən parlaq və məhsuldar dövrü sayılan "Yeşilçam" kinosu, 1950-1980-ci illər arasında Türkiyə kinematoqrafiyasına damğa vurmuş bir fenomen olmuşdur. Yeşilçam dövrü, həm istehsal etdiyi filmlərin sayına, həm də yaratdığı kino ulduzlarına görə Türkiyə mədəniyyətində əhəmiyyətli yer tutur. Bu məqalədə Yeşilçam dövrünün yaranması, inkişafı, məşhur filmləri, aktyor və rejissorları, süqutu və mirası haqqında geniş məlumat veriləcək.

YEŞİLÇAM KİNOSUNUN YARANMASI VƏ İNKİŞAFI

1. Yeşilçam nədir və necə yarandı?

Yeşilçam adı, İstanbulun Beyoğlu səmtində yerləşən bir küçədən gəlir. 1950-ci illərdə bu küçə Türkiyədə film istehsal edən studiyaların və kino şirkətlərinin mərkəzi idi. Burada çəkilən filmlər zamanla geniş auditoriyaya yayıldı və Yeşilçam adı Türk kinosunun sinoniminə çevrildi.

Türk kinosunun Yeşilçam dövrü, əsasən, 1950-ci illərdə başladığı hesab edilir. Bu dövrün başlanğıcı, Türkiyənin siyasi və iqtisadi dəyişikliklərlə qarşılaşdığı bir vaxtda kino sektorunun özünəməxsus bir kimlik qazanması ilə mümkün oldu. Hollywood filmlərindən və Avropa kinosundan təsirlənən Türkiyə kinorejissorları özlərinə məxsus bir üslub formalaşdırmağa başladılar.

2. Yeşilçam dövrünün əsas xüsusiyyətləri

• Seriyalı istehsal: Hər il yüzlərlə film istehsal olunurdu. Xüsusilə 1960-70-ci illərdə Yeşilçam studiyaları yüksək məhsuldarlıq nümayiş etdirirdi.

• Əsas janrlar: Dram, romantika, komediya, macəra və musiqili filmlər bu dövrün əsas janrlarını təşkil edirdi.

• Aşağı büdcə, böyük təsir: Filmlər çox zaman məhdud büdcə ilə çəkilsə də, güclü hekayə və aktyor ifaları sayəsində böyük tamaşaçı kütləsi toplayırdı.

• Xalqın gündəlik həyatına toxunan mövzular: Filmlər adətən kasıb və zəngin siniflər arasındakı fərqləri, məhəbbət hekayələrini və sosial ədalətsizlikləri əks etdirirdi.

YEŞİLÇAM DÖVRÜNÜN ƏN MƏŞHUR AKTYORLARI VƏ REJİSSORLARI

1. Məşhur Aktyorlar

• Kemal Sunal – Türk komediya kinosunun ən sevilən simalarından biri. "Hababam Sınıfı", "Tosun Paşa", "Kapıcılar Kralı" kimi filmlərlə məşhur oldu.

• Sadri Alışık – "Turist Ömer" obrazı ilə tanınan aktyor Türk kinosunun simvollarından birinə çevrildi.

• Cüneyt Arkın – Macəra və döyüş filmlərinin əfsanəvi siması. "Kara Murat", "Malkoçoğlu" kimi qəhrəman rolları ilə tanınır.

• Tarık Akan – "Hababam Sınıfı" və "Canım Kardeşim" kimi filmlərlə Türk kinosuna damğa vurmuş aktyor.

• Şener Şen – Komediya janrında bir çox unudulmaz obraz yaratmış aktyor.

• Müjde Ar – 70-ci illərdə cəsur rolları ilə Yeşilçam kinosunun ən diqqətçəkən aktrisalarından biri oldu.

2. Məşhur Rejissorlar

• Lütfi Akad – Türk kinosunda realizmin əsasını qoyan rejissor.

• Atıf Yılmaz – "Selvi Boylum Al Yazmalım" kimi ölməz filmlərin müəllifi.

• Metin Erksan – "Susuz Yaz" filmi ilə beynəlxalq mükafatlar qazandı.

• Ertem Eğilmez – "Hababam Sınıfı" seriyasının yaradıcısı.

• Osman Seden – Türk kinosunun inkişafına böyük töhfələr verən rejissorlardan biri.

YEŞİLÇAM DÖVRÜNÜN ƏN MƏŞHUR FİLMLƏRİ

1. "Hababam Sınıfı" (1975)

Türk komediya kinosunun əfsanəsi sayılan bu film məktəb həyatını və şagird-müəllim münasibətlərini gülməli şəkildə əks etdirir. Kemal Sunalın "İnek Şaban" obrazı bu film sayəsində əfsanəyə çevrildi.

2. "Selvi Boylum Al Yazmalım" (1978)

Atıf Yılmazın rejissorluğu ilə çəkilən bu film Türk kinosunun ən təsirli sevgi filmlərindən biridir. "Sevgi nədir?" sualı ilə tanınan bu film, dərin fəlsəfi anlamlar daşıyır.

3. "Susuz Yaz" (1963)

Metin Erksanın rejissorluğu ilə çəkilən bu film Berlin Film Festivalında "Qızıl Ayı" mükafatını qazanmış və Türk kinosunu beynəlxalq arenada tanıtmışdır.

4. "Tosun Paşa" (1976)

Türk komediya tarixinin ən sevilən filmlərindən biridir. Şener Şen və Kemal Sunalın əfsanəvi rolları ilə tanınır.

5. "Kara Murat" seriyası

Cüneyt Arkının baş rolda oynadığı bu filmlər Osmanlı dövründə qəhrəmanlıq mövzularını əks etdirir və Yeşilçam dövrünün ən populyar aksiyon filmləri sırasında yer alır.

YEŞİLÇAM KİNOSUNUN SÜQUTU VƏ MİRASİ

1. Yeşilçam kinosunun zəifləməsi

1980-ci illərin əvvəllərində televiziya və video kasetlərin yayılması, Yeşilçam filmlərinin tamaşaçı kütləsinin azalmasına səbəb oldu. Bundan başqa, Türkiyədə yaşanan siyasi və iqtisadi böhran da Yeşilçamın zəifləməsinə gətirib çıxardı.

2. Yeşilçamın müasir kinoya təsiri

Bugünkü Türk kinosunda Yeşilçam üslubunun izlərini görmək mümkündür. Yeşilçam dövrünün aktyorları və filmləri, hələ də yeni nəsil kinosevərlər tərəfindən sevilir.

NƏTİCƏ

Yeşilçam, Türk kinosunun qızıl dövrü olaraq, həm ölkə daxilində, həm də beynəlxalq səviyyədə böyük təsir göstərmişdir. Bu dövrün filmləri, aktyorları və rejissorları, Türk mədəniyyətinin ayrılmaz bir parçası olaraq qalmağa davam edir. Yeşilçam dövrü yalnız nostalji ilə deyil, eyni zamanda, müasir Türk kinematoqrafiyasına verdiyi töhfələrlə də xatırlanır.