Yer kürəsinin iki ucunda — Cənub qütbündə Antarktida, Şimal qütbündə isə Arktika yerləşir.
Bu iki buzlu bölgə həm oxşar, həm də çox fərqlidir. Gəlin birlikdə onların sirləri və maraqlı faktları ilə tanış olaq!
Antarktida – Cənubun Buz Krallığı
Antarktida Yer üzündəki ən cənub qitədir və Cənub Qütbü məhz burada yerləşir.
O, Cənubi Okeanla əhatə olunmuşdur və səthinin böyük hissəsi qalın buz təbəqəsi ilə örtülüdür.
Antarktida haqqında maraqlı faktlar:
• Antarktida Avropadan daha böyükdür və Avstraliyadan təxminən iki dəfə böyükdür.
• Qitənin əksər hissəsini təxminən 1,6 kilometr (1 mil) qalınlığında buz qatı örtür.
• Antarktida çox az yağıntı aldığı üçün rəsmi olaraq səhra sayılır.
• Yer üzündə indiyə qədər qeydə alınmış ən soyuq temperatur burada olub — −89,2°C (Vostok stansiyasında, 1983-cü ildə).
• Qitədə daimi yaşayan insanlar yoxdur, lakin bir neçə min alim və tədqiqatçı il boyu elmi stansiyalarda çalışır.
• Çətin iqlim şəraitinə baxmayaraq, bəzi bitki və heyvan növləri burada yaşamağa uyğunlaşıb.
• Antarktidanın ən tanınmış sakinləri – pinqvinlər və möhürlərdir.
• “Antarktida” adı yunan dilindən gəlir və “şimala qarşı” mənasını verir.
• Yer kürəsindəki buz ehtiyatının təxminən 90%-i Antarktidada yerləşir.
• Əgər Antarktidanın bütün buzları əriyərsə, dəniz səviyyəsi təxminən 60 metr (200 fut) qalxardı!
Arktika – Şimalın Buzlu Dünyası
Arktika Yer kürəsinin ən şimal hissəsində, Şimal Qütbü ətrafında yerləşir.
Bu bölgə həm okean, həm də onun ətrafındakı ölkələrin hissələrini əhatə edir.
Arktika haqqında maraqlı faktlar:
• Arktika bölgəsinə Rusiya, Qrenlandiya, Kanada, ABŞ (Alyaska), Norveç, İslandiya, İsveç və Finlandiya daxildir.
• “Arktika” sözü yunan mənşəlidir və “ayı yaxınlığında” mənasını verir (burada söhbət “Böyük Ayı” bürcündən gedir).
• Arktikada qeydə alınmış ən aşağı temperatur −68°C (−90°F) olub.
• Yerli xalqlar — inuitlər, saamlar və digərləri — soyuq iqlimə tam uyğunlaşmış həyat tərzi qurublar.
• Arktikada qütb ayısı, canavar, dələ, morj, möhür və müxtəlif quş növləri yaşayır.
• Qısa, isti mövsümlərdə yosun, liken, ot və kiçik kol bitkiləri inkişaf edir.
• Arktika təbii ehtiyatlarla da zəngindir: balıq, neft, qaz və minerallar burada çoxdur.
• Qlobal istiləşmə səbəbindən son illər Arktik buzları sürətlə əriməyə başlayıb.
Maraqlı müqayisə:
| Xüsusiyyət | Antarktida | Arktika |
|---|---|---|
| Yer | Cənub Qütbü | Şimal Qütbü |
| Quru / Su | Qitə (quru ərazi) | Dəniz və ətraf torpaqlar |
| Əhali | Daimi sakin yoxdur | Yerli xalqlar yaşayır |
| Heyvanlar | Pinqvinlər, möhürlər | Qütb ayısı, morjlar, tülkülər |
| İqlim | Daha soyuq və quru | Nisbətən yumşaq |
| Buz miqdarı | Yer buzunun 90%-i | Buzla örtülü dənizlər |
Nəticə
Antarktida və Arktika — Yer kürəsinin ən ekstremal, amma ən möhtəşəm bölgələridir.
Onlar təkcə soyuq və buz deyil, həm də elmin, həyatın və təbiətin möcüzələridir.
Bu iki qütbü qorumaq, əslində, dünyamızı qorumaq deməkdir.