SƏXSİYYƏTLƏR
Nizami Gəncəvi, Azərbaycan ədəbiyyatının ən böyük şəxsiyyətlərindən biridir və dünya ədəbiyyatında da əhəmiyyətli yer tutmuş bir yazıçı və şairdir. 12-ci əsrin sonları və 13-cü əsrin əvvəllərində yaşamış olan bu dahi şair, özünəməxsus üslubu və dərin fəlsəfi düşüncələri ilə dövrünün ən parlaq şəxsiyyətlərindən biri olmuşdur. Nizami Gəncəvi'nin əsərləri, yalnız onun dövrünün deyil, həm də sonrakı dövrlərin ədəbiyyatına və mədəniyyətinə böyük təsir göstərmişdir.
Nizami Gəncəvi'nin Həyatı
Nizami Gəncəvi'nin doğum tarixi və yeri dəqiq məlum olmasa da, ümumiyyətlə, 1141-ci ildə Gəncə şəhərində doğulduğu qəbul edilir. O dövrdə, Gəncə şəhəri, böyük bir mədəniyyət mərkəzi olmuş və burada müxtəlif xalqların və mədəniyyətlərin bir araya gəldiyi bir yer olmuşdur. Nizami'nin əsərləri, bu zəngin mədəniyyətin bir təzahürü olaraq, həm şairin öz dövrü, həm də sonrakı dövrlər üçün mühüm əhəmiyyət kəsb edir.
Nizami, böyük ehtimalla ilk təhsilini Gəncə şəhərində almışdır. O, şeir yazmağa və fəlsəfi mövzulara maraq göstərməyə başlamışdır. Nizami'nin dövründə, şairlər yalnız məhəbbət və qəhrəmanlıq mövzusunda yazmırdılar, həm də etik və fəlsəfi problemləri işıqlandırmağa çalışırdılar. Nizami də bu ənənəni davam etdirərək, həyatın mənası, insanın daxili dünyası, cəmiyyətin qaydaları və ədalət kimi mövzuları əsərlərində geniş şəkildə əks etdirmişdir.
Nizami Gəncəvi'nin Əsərləri
Nizami Gəncəvi'nin əsərləri, onun zəngin təxəyyülünün və ətraf mühitə olan dərin nəzər salmalarının nəticəsidir. O, müxtəlif janrlarda, xüsusilə epik poeziya sahəsində məhsuldar olmuşdur. Onun ən məşhur əsərləri "Xosrov və Şirin", "Leyli və Məcnun", "İskəndərnamə", "Yeddi Gözəl" və "Sirlər xəzinəsi" kimi əsərlərdir.
Leyli və Məcnun
"Leyli və Məcnun", Nizami Gəncəvi'nin ən məşhur əsərlərindən biridir və bir çox mədəniyyətlərdə tanınan klassik bir məhəbbət hekayəsidir. Bu əsər, hər nə qədər məhəbbət mövzusunu işlənsə də, yalnız romantik bir əlaqənin təsviri deyil, eyni zamanda insan ruhunun dərinliklərinə, təkamülə və özünü anlamağa dair dərindən düşüncələr təqdim edir. Məcnun və Leyli'nin bir-birinə olan sevgisi, hər iki gəncin daxili dünyalarının və ətraf mühitin təsiri altında formalaşan bir mədəniyyət qarşısında daima mübarizə aparan bir duyğudur.
Xosrov və Şirin
"Xosrov və Şirin" əsəri, Nizami'nin digər böyük əsərlərindən biridir və burada şair, məhəbbət və döyüşün birləşdiyi bir hekayə təqdim edir. Xosrov və Şirin'in bir-birinə olan sevgisi, xalqın və dövlətin maraqları ilə mübarizə aparan iki fərdin dramını göstərir. Bu əsər, həm də idarəetmə, cəmiyyətin məsələləri və insanın özünü tapmağı ilə əlaqədar çox dəyərli dərslər təqdim edir.
İskəndərnamə
"İskəndərnamə" əsəri, Makedoniyalı İskəndərin həyatını və onun böyük fəthlərini təsvir edən bir poemadır. Bu əsər, yalnız bir tarixdən bəhs etməklə qalmır, eyni zamanda insanın mübarizə, məqsəd və döyüş sahəsindəki uğurları ilə əlaqəli dərin fəlsəfi düşüncələr də təqdim edir. İskəndərin özünü tapmağı, liderlik və sadiqlik mövzuları əsərdə mühüm yer tutur.
Yeddi Gözəl
"Yeddi Gözəl", Nizami'nin digər məşhur əsərlərindən biridir və burada şair, dövrünün ideal qadın obrazlarını təqdim edir. Bu əsərdə, qadınların müxtəlif xüsusiyyətləri və onların əxlaqi cəhətləri haqqında dərin düşüncələr irəliləyir. Həm də Nizami, burada məhəbbətin, gözəlliyin və ədalətin insanlar üzərində necə təsir etdiyini göstərir.
Sirlər Xəzinəsi
Bu əsər, şairin fəlsəfi düşüncələrinin və dünyanın təbiətinə dair fikirlərinin toplanmasıdır. "Sirlər Xəzinəsi" həm bir mənəvi təhlildir, həm də insanın daxili aləminin və cəmiyyətin arasındakı əlaqələrin işlənməsidir. Bu əsərdə, Nizami Gəncəvi həyatın dərinliklərinə enir və varlıq haqqında düşüncələrini şeir vasitəsilə təqdim edir.
Nizami Gəncəvi'nin Fəlsəfəsi və Dünya Görüşü
Nizami Gəncəvi'nin əsərlərində yalnız şeir deyil, həm də dərin fəlsəfi düşüncələr mövcuddur. O, insanın daxili dünyasını, vicdanını və əxlaqını böyük diqqətlə işləmişdir. Şairin əsərlərində ədalət, sevgi, gözəllik və insanın təkamülü kimi mövzular mühüm yer tutur. Nizami, həyatı və dünyanı anlamaqda insanın daxili dərinliyinə işarə edir və bu mövzular onun şeirində mühüm yer tutur.
Nizami'nin fəlsəfəsi yalnız şəxsi inkişafla bağlı deyil, eyni zamanda cəmiyyətin və dövlətin inkişafı ilə də əlaqədardır. Onun əsərlərində insanın özünü tanıması, ədalətli və mərhəmətli bir həyat sürməsi ön planda durur. Nizami'nin əsərləri, həm də dövrünün sosial və mədəni məsələlərini müzakirə edir və bu məsələlərin həlli üçün müdrik yanaşmalar təklif edir.
Nizami Gəncəvi'nin Əsərlərinin İrsə Təsiri
Nizami Gəncəvi'nin əsərləri yalnız Azərbaycan ədəbiyyatına deyil, həm də dünya ədəbiyyatına böyük təsir göstərmişdir. Onun əsərləri, təkcə öz dövründə deyil, sonrakı dövrlərdə də çoxsaylı şairlər və yazıçılar tərəfindən örnək alınmışdır. Nizami'nin şeirindəki dərin mənalar və müdrik fikirlər, yalnız ədəbiyyat sahəsində deyil, həm də fəlsəfə, tarix və mədəniyyət sahələrində təsirini göstərmişdir.
Onun "Leyli və Məcnun", "Xosrov və Şirin" kimi əsərləri, dünya ədəbiyyatında əfsanəvi məhəbbət hekayələri arasında yer almışdır. Bu əsərlər, şairin yalnız öz dövrü üçün deyil, bəşəriyyət üçün də əhəmiyyətli bir miras qoyduğunu göstərir.
Nəticə
Nizami Gəncəvi, yalnız böyük bir şair və yazıçı deyil, həm də mədəniyyətin və fəlsəfənin dərinliyinə enən bir düşünürdür. Onun əsərləri, həyatın və insanın mənasını axtarır, cəmiyyətin və fərdin inkişafı haqqında dərindən düşünməyə çağırır. Nizami Gəncəvi'nin irsi, həm Azərbaycan ədəbiyyatına, həm də dünya ədəbiyyatına böyük təsir göstərmişdir və bu təsir hələ də davam edir. Onun əsərləri, təkcə ədəbiyyatsevərlər üçün deyil, hər kəs üçün bir həyat dərsi və mədəniyyətin zənginliyini anlamaq üçün bir pəncərədir.
AİDANMA İNSANİN GOZELLİYİNE
GOZELLİK İNSANİN DAXİLİNDƏDİR
XARİCİ OLSADA PARLAQ BİR GUNƏS
DAXİLİ BELKE DE ZULMƏT BİR GECE.
