Giriş: Sirkə ilə təmizlik – keçmişin gümüş qoxusu
Bir zamanlar təmizlik deyəndə, nənələrimizin dolabında bir butulka sirkə olardı. O nəinki salatlara dad verərdi, həm də evin bütün kirini, pasını, qoxusunu öz içində əridərdi. Nənəmin evində təmizliyin qoxusu sirkə ilə başlardı – bir az nəm döşəmə, bir az sirkə qoxusu, bir az da nostalji...
Sirkə sadəcə bir maye deyil – o, bir yaddaşdır. Bu yazıda nənələrimizin istifadə etdiyi təbii və kimyəviyatsız təmizlik sirlərini, o cümlədən mətbəxdə, vanna otağında, paltaryuyan maşında və mebel üzərində istifadə edilən metodları ətraflı şəkildə təqdim edəcəyik.
1. Sirkənin təbii gücü: Niyə bu qədər təsirlidir?
Sirkənin tərkibindəki əsas aktiv maddə asetik turşudur. Bu turşu mikrobları öldürür, yağları parçalayıb səthləri dezinfeksiya edir. Təbii və toksik olmayan olması onu evdə uşaq və ev heyvanı olanlar üçün də ideal edir.
Nənələrimiz bilirdi ki:
-
Sirkə dezinfeksiya edir,
-
Sirkə yağ və pası təmizləyir,
-
Sirkə qoxunu yox edir,
-
Sirkə parıltı verir və kalsium ləkələrini əridir.
2. Mətbəxdə sirkə ilə təmizlik
2.1. Lavabonun təmizlənməsi
Nənəm həmişə deyərdi: “Lavaboda qalan kir evin ruzisinə mane olar.” Bu səbəbdən hər həftə sirkə və karbonatla təmizləmə ritualı vardı.
Nə etməli:
-
Lavaboya 2 xörək qaşığı qida sodası tök,
-
Üstündən yarım stəkan sirkə əlavə et,
-
Köpüklənməyə başladıqda 15 dəqiqə gözlə və sonra isti su ilə durula.
2.2. Tava və qazanların parıldaması
Yanmış qazanların altını sirkə ilə isladıb, sodayla ovxalayanda sanki təzə alınmış kimi parlayır.
2.3. Soyuducuda qoxu yox etmək
Bir kasa içində alma sirkəsini soyuducuya qoymaq qoxunu udur. Nənəm bunu xüsusilə balıqdan sonra edərdi.
3. Vanna otağında möcüzə sirkə
3.1. Duş başlıqları və kireç izləri
Nənəm metal parçaları bir gecə sirkəyə qoyardı – səhəri gün daş kimi parıldayardı.
Metod:
-
Plastik torbanın içini sirkə ilə doldur,
-
Duş başlığını içərisinə sal və bağla,
-
8 saat saxla və sonra su ilə durula.
3.2. Tualet təmizliyi
Nənəm gecə tualetə sirkə tökərdi, səhər isə sadəcə fırçalayardı. Heç bir kimyəvi maddə istifadə etməzdi.
4. Paltaryuyan maşında sirkə
4.1. Barabanın təmizlənməsi
200 ml sirkə + 1 xörək qaşığı karbonat + 60 dərəcə “Baraban təmizləmə” rejimi – bu, nənəmin yox, müasir zamanın dəstəklədiyi üsuldur.
4.2. Yumşaldıcı əvəzinə sirkə
Paltarlar təmiz, yumşaq və qoxusuz olur. Xüsusilə uşaq paltarlarında kimyəvi yumşaldıcının əvəzinə alma sirkəsi tökmək idealdır.
5. Şüşə və güzgü parıltısı
1 ölçü sirkə + 1 ölçü su + 1 çay qaşığı limon suyu = Parlaq güzgülər
Nənəm güzgüləri bu qarışıqla silər, sonra mətbəx dəsmalı ilə qurulayardı. Gözlə görünən parıltı – “qonşu xala baxan kimi hiss eləsin təmizliyi” deyərdi.
6. Mebel və taxta səthlərdə sirkə
6.1. Cızıq və ləkələrə qarşı
-
1 stəkan sirkə
-
1/4 stəkan zeytun yağı
-
10 damla efir yağı (lavanda, limon və s.)
Bu qarışıq həm təmizləyir, həm də ağacın parıltısını geri qaytarır.
7. Ev qoxularına qarşı nənə resepti
Nənəmin resepti:
-
1 stəkan alma sirkəsi
-
2 stəkan su
-
1 çubuq darçın
-
1-2 dilim portağal
Bunları birlikdə qaynadıb sobanın üstündə saxlamaq evin havasını dəyişirdi. Kimyəvi spreylərə ehtiyac yox idi.
8. Uşaq oyuncaqlarında və ev heyvanlarının qablarında sirkə
Sirkə zərərsiz dezinfeksiyaedici olduğundan:
-
Oyuncaqları sirkəli suda islat,
-
Heyvanların yem qabını hər həftə sirkə ilə sil,
-
Təmiz, qoxusuz və sağlam nəticə əldə et.
9. Qədim kilimlər və xalçalar üçün sirkə
Nənəm köhnə xalçanı fırçalayanda:
-
1/2 stəkan alma sirkəsini
-
2 stəkan ilıq su ilə qarışdırardı
-
Fırçayla ovuşdurub havada qurutardı
Bu, həm mikrobları öldürər, həm də rəngləri canlandırardı.
10. Sirkənin enerjisi – nənəmin sirri
Nənəm sirkəni bəzən sadəcə evin künclərinə qoyardı – “göz dəyərini çəkər” deyərdi. Bu, həm metafizik inanc, həm də havanın təmizlənməsi idi.
Nəticə: Sirkə – nənənin mirası, gələcəyin yolu
Əslində sirkə yalnız təmizləmə vasitəsi deyil, bir həyat tərzidir. Nənəmin sirkəsi ilə böyüyən nəsillər indi yavaş-yavaş bu mirasa qayıdır. Kimyəvi maddələrin ziyanını dərk edən insanlar təbii və səmimi təmizlik yollarına yönəlirlər.
Sirkə, həm təmizləyir, həm qoruyur, həm də xatirələri oyadır. Bu gün evini təmizləyərkən, əgər nənənin qoxusunu hiss etmək istəyirsənsə – bir az sirkə istifadə et. Təmizliklə bərabər, ruhun da yuyular...