İnsulinrezistentlik – Bədənin Öz Dilinin Unudulması

I. Giriş – Şirin səssizlik

Bəzən bədənimiz bizimlə danışır. Amma sözlə deyil – halsızlıqla, baş gicəllənməsi ilə, yuxudan sonra belə keçməyən yorğunluqla. Biz bu səsi çox vaxt eşitmirik. Amma içəridə səssiz bir şey baş verir: bədən insulini dinləmir.

Bu, insulinrezistentlikdir – yəni, bədənimizə daxil olan qlükozanın istifadə edilməməsi, orqanizmin öz hormonuna qarşı “kar” olması deməkdir.

II. İnsulin nədir və niyə vacibdir?

İnsulin – mədəaltı vəzi tərəfindən ifraz olunan hormondur. Əsas vəzifəsi – qanda şəkəri hüceyrələrə daşımaq və enerjiyə çevirməkdir. Hüceyrə isə insulinsiz bu şəkəri qəbul edə bilmir.

Yəni insulin bir növ açar kimidir. Hüceyrənin “qapısını” açır və enerji daxil olur. Amma insulinrezistentlik olanda, bu qapılar kilidlənir. Və insulin nə qədər qapını döysə də, hüceyrə onu buraxmır.

III. İnsulinrezistentlik nə vaxt başlayır?

Bu problem adətən sakit başlayır. İnsan özünü bir qədər halsız, daha tez acan, günortadan sonra yuxulayan hiss edir. Amma çox vaxt ciddiyə almır. Çünki hələ şəkər normadadır.

Lakin bədən artıq insulini çoxaltmağa başlayır. Bu da:

• Piylənməyə

• Aybaşı pozuntularına

• Dəridə qaralmalara

• Emosional dəyişkənliyə səbəb olur.

IV. Kimlər risk altındadır?

• Qarında yağ toplanması olanlar

• Oturaq həyat tərzi keçirənlər

• Həddindən artıq çəki

• Genetik meylli insanlar (valideyndə tip 2 diabet varsa)

• Stress və yuxusuzluqla yaşayanlar

• PCOS (Polikistik yumurtalıq sindromu) olan qadınlar

V. Əlamətlərə diqqət: Bədən susmur

İnsulinrezistentliyin bəzi tipik əlamətləri:

• Günortadan sonra davamlı yuxululuq

• Tez acmaq, xüsusilə şirin istəyi

• Qarnın və belin ətrafında yağlanma

• Gecə yatmaqda çətinlik, səhər isə yorğunluq

• Sürətlə alınan çəki

• Boyun və qolaltı kimi bölgələrdə dərinin qaralması

VI. Bədənin daxili mübarizəsi: Nə baş verir?

Hüceyrə insulini qəbul etmədikcə:

• Qanda şəkər yığılır

• Bədən daha çox insulin ifraz edir

• Bu insulinin artıqlığı da qandakı yağ səviyyəsini, təzyiqi və iltihabı artırır

• Bu proses yavaş-yavaş şəkərli diabetə doğru aparır

VII. Diaqnoz necə qoyulur?

Həkimlər aşağıdakı testlərə əsaslanaraq insulinrezistentliyi təyin edirlər:

• AC şeker (acqarına qlükoza)

• İnsulin səviyyəsi (sabah acqarına)

• HOMA-IR indeksi – insulin × qlükoza / 22.5

• OGTT (oral qlükoza tolerantlıq testi) – 2 saat ərzində bədənin şəkərə reaksiyası izlənir

VIII. Müalicə necə aparılır?

1. Qidalanmanın dəyişməsi (Əsas!)

• Şəkər, ağ un, qazlı içkilər – tamamilə çıxarılmalıdır

• Sadə karbohidratlar komplekslə əvəz olunmalıdır

• Darçın, alma sirkəsi, chia toxumu, qarabaşaq kimi insulin həssaslığını artıran qidalar istifadə olunmalıdır

• Gün ərzində 3 əsas, 2 ara öyün rejimi yaradılmalıdır

2. Fiziki aktivlik

• Ən azı həftədə 3-4 dəfə 30 dəqiqəlik yürüş

• Əzələ gücünü artıran məşqlər

• Yoqa və pilates də faydalıdır

3. Stressin və kortizolun azaldılması

• Gündəlik sakit vaxt, meditasiya

• Təbii gəzintilər, nəfəs məşqləri

• Uzunmüddətli yuxu rejimi (minimum 7 saat)

4. Dərman müalicəsi

• Ən məşhuru: Metformin

  • İnsulin həssaslığını artırır

  • Qaraciyərdə şəkər istehsalını azaldır

IX. Qadınlar üçün xüsusi qeyd: PCOS və insulin

Qadınlarda çox zaman polikistik yumurtalıq sindromu (PCOS) insulinrezistentliklə birlikdə olur.
Bu zaman:

• Hormonal balans pozulur

• Saç tökülməsi, akne, aybaşı nizamsızlığı artır

• Hamilə qalmaq çətinləşir

Lakin düzgün pəhriz və insulin müalicəsi ilə PCOS-u da stabilləşdirmək mümkündür.

X. Nümunəvi bir gün: Pəhriz planı

Səhər:
Yulaf + darçın + chia toxumu + yoqurt + qoz

Ara öyün:
Yarım alma + 2 qoz

Nahar:
Qarabaşaq + bişmiş tərəvəz + balıq filesi

Ara öyün:
Şəkərsiz yaşıl çay + badam

Axşam:
Ispanaqlı yumurta + qatıq + darçın

Gecə:
Əgər aclıq varsa – 1 xörək qaşığı kətan toxumu qatıqla

XI. Tam bərpa mümkündürmü?

Bəli. Əgər erkən diaqnoz qoyulubsa və yuxarıdakı rejimlərə əməl edilirsə, bədən yenidən insulini qəbul etməyə başlayır.

Bu zaman:

• Enerji artır

• Aclıq azalır

• Çəki yavaş-yavaş azalır

• Yuxu, əhval və konsentrasiya yaxşılaşır

XII. Ruhun rolu: Bədən özünü dinləyən sahiblə yaxşılaşır

Unutmayaq ki, bədən sadəcə kimyəvi bir maşın deyil.
O, dinlənilmək, başa düşülmək, vəfasız şəkildə deyil, şəfqətlə dəyişdirilmək istəyir.
Bəzən təkcə pəhriz yox, özümüzlə münasibətimiz də şəfanın əsas hissəsinə çevrilir.

 Sonda bir sual:

Sənin bədənin səninlə nə zaman danışmağa başlamışdı?
Bəs sən onu nə zaman eşitdin?
Hansı an səni “bəsdir” dedizdirib, içindən dəyişməyə vadar etdi?

 Rəyini yaz – Shefeq.com-da bir cümlən başqa bir cana şəfa ola bilər.