Giriş
İnsan bədəni — gözlə görünməyən hüceyrələrdən tutmuş, heyrətamiz gücə sahib orqanlara qədər — həm möcüzəvi, həm də müəmmalı bir sistemdir. Əsrlərlə alimlər bu mexanizmi öyrənməyə çalışsalar da, hələ də bədənimiz haqqında tam bilmədiyimiz çox şey var. Bu məqalədə sizi təəccübləndirəcək, bəzən inanılmaz görünən, amma elmi əsaslı 15 fakt təqdim olunur. Hər biri bədəninizə bir az da yaxından baxmağa vadar edəcək.
1. İnsanın bədənindəki damarların ümumi uzunluğu – 100.000 km
Bəli, düzgün oxudunuz. İnsan bədənindəki damarlar — arteriyalar, venalar və kapilyarlar — birləşdirilsə, təqribən 100.000 kilometr uzunluqda olar. Bu, Yer kürəsinin ətrafını təxminən 2,5 dəfə dolanmağa bərabərdir!
Kapilyarlar o qədər incə və çoxdur ki, onların sayı trilyonlarla ifadə olunur. Bu mürəkkəb damar sistemi sayəsində hüceyrələr oksigen və qida ilə qidalanır, tullantılar isə bədəndən uzaqlaşdırılır.
2. Mədə turşusu dəmiri əridə bilər
İnsan mədəsində ifraz olunan hidroxlor turşusu (HCl) çox güclüdür. Onun pH dərəcəsi təqribən 1,5 – 3 arasındadır ki, bu da bəzi dəmir və sink metallarını belə əridə biləcək səviyyədədir.
Ona görə də mədənin öz divarları xüsusi seliklə qorunur. Əks halda mədə öz-özünü yeyərdi! Bəzi xəstəliklərdə bu balans pozulur və mədə xorası yaranır.
3. Beyin ağrı hiss etmir
İnsanın beyni milyonlarla sinir əlaqəsinə malik olsa da, özü ağrı hiss etmir. Buna görə də, bəzi beyin əməliyyatları pasiyent ayıq vəziyyətdə aparılır.
Baş ağrısı dedikdə əslində ağrını hiss edən – beyni qoruyan sinir ucları, damarlar və toxumalardır, beyin özü yox.
4. İnsan sümüyü poladdan daha möhkəmdir
Sümük toxuması yüngül olsa da, öz quruluşuna görə inanılmaz dərəcədə möhkəmdir.
Bir kvadrat santimetr sümük, eyni ölçülü poladdan daha çox yükə tab gətirə bilər.
Xüsusilə bud sümüyü (femur) bədənimizin daşıyıcısı sayılır və 1500-2000 kq-lıq təzyiqə belə davam gətirə bilir.
5. Qadın ürəyi kişidən daha sürətli döyünür
Orta hesabla qadın ürəyi dəqiqədə 78-82 dəfə, kişi ürəyi isə 70-72 dəfə döyünür.
Bunun səbəbi qadın bədənindəki hormonal fərqlər və ürək ölçüsünün bir az kiçik olmasıdır.
Kiçik ürək daha tez-tez vuraraq eyni qan miqdarını dövr etdirməyə çalışır.
6. Bədənin ən güclü əzələsi – dil deyil, masseterdir
Ən məşhur miflərdən biri – "dil bədənin ən güclü əzələsidir" fikridir.
Əslində, ən güclü əzələ – çeynəmə əzələsi olan masseterdir. Bu əzələ ilə insan təxminən 90 kq güc tətbiq edə bilir.
Yemək yeyərkən çənənin hərəkəti ilə o qədər enerji sərf olunur ki, bu əzələ gündəlik həyatımızın qəhrəmanıdır.
7. Dəri – bədənin ən böyük orqanıdır
İnsan bədənindəki ən böyük orqan beyin və ya qaraciyər deyil, məhz dəridir.
Orta yaşlı bir insanda dərinin ümumi sahəsi təqribən 2 kvadrat metr, çəkisi isə 4-5 kq təşkil edir.
Dəri bizi infeksiyalardan qoruyur, temperaturu tənzimləyir və toxunma hissini təmin edir.
8. Beyin saniyədə 100 milyon əməliyyat aparır
İnsan beyni saniyədə 100 milyondan çox neyron siqnalı emal edə bilir.
Bütün dünya kompüterlərini birləşdirsək belə, beynin işləmə sürətinə bənzər təbii sistem yoxdur.
Hər düşündüyümüz, hər hiss etdiyimiz, hər yaddaş parçası — milyardlarla sinapsda baş verir.
9. İnsan gözü 10 milyon rəng ayırd edə bilir
İnsan gözü təxminən 10 milyon fərqli rəngi ayırd edə bilir.
Ən maraqlısı isə odur ki, bu rənglər yalnız dalğa uzunluğuna görə deyil, həm də şəraitə, kontrasta, işıq mənbəyinə görə dəyişir.
Bəzi qadınlarda isə "tetraxromatizm" adlı nadir bir qabiliyyət olur – onlar digərlərinin görə bilmədiyi əlavə rəng çalarlarını da görürlər.
10. Bədən gecə daha uzun olur
İnsan bədəni yatarkən təxminən 1 sm daha uzun olur.
Səbəbi isə onurğa sütunundakı disk və qığırdaqların gün ərzində təzyiq altında sıxılması, gecə isə istirahətdə genişlənməsidir.
Səhərlər özünüzü daha “uzun” hiss etməyiniz təsadüfi deyil.
11. Tərləmə – bədənin daxili kondisioneri
Bir insan gündə təxminən 1 litr tər ifraz edə bilər, amma ağır məşq və ya isti hava şəraitində bu rəqəm 10 litrə qədər çıxa bilər.
Tər, bədəni soyutmaq və daxili temperaturu sabit saxlamaq üçün vacib mexanizmdir.
Əgər tər çıxmasa, bədən 42°C-yə qədər isinə və həyati təhlükə yarana bilər.
12. Barmaq izi kimi, dil izləri də unikaldır
Hər kəsin barmaq izi fərqlidir – bunu bilirik. Amma dil izləri də unikal və təkrarsızdır.
Dilin forması, qabarcıqları, çıxıntıları hər bir insanda özünəməxsusdur.
Gələcəkdə biometriya texnologiyalarında bu xüsusiyyət daha geniş istifadə oluna bilər.
13. Saç teli 100 qr çəki daşıya bilər
Bir insanın tək bir saç teli təxminən 100 qramlıq yükü daşıya bilir.
Bütün başdakı saçları birləşdirsək, onlar 10-12 kq-a qədər yük daşıya bilər.
Saç, tərkibindəki keratin maddəsi sayəsində çox elastik və möhkəmdir.
14. Qaraciyər – bədənin yeganə bərpa olunan orqanıdır
Qaraciyər, bir hissəsi zədələnsə və ya kəsilsə belə, özünü tam bərpa edə bilən yeganə daxili orqandır.
Əgər qaraciyərin 25%-i sağlam qalırsa, zamanla o yenidən böyüyərək tam ölçüsünə çatır.
Bu xüsusiyyət qaraciyər transplantasiyalarında çox vacib rol oynayır.
15. Bədənimizdəki bakteriyalar hüceyrələrdən çoxdur
İnsan bədənində təxminən 30 trilyon hüceyrə, amma 39 trilyon bakteriya mövcuddur.
Yəni bədənimizdəki bakteriyalar hüceyrələrdən çoxdur!
Ən çoxu bağırsaq florasında yerləşir və həzm, immunitet və psixoloji balans üçün çox vacibdir.
Nəticə
İnsan bədəni, illərlə araşdırılsa belə, hələ də öz sirrini tam açmamış bir kainat kimidir. Hər orqan, hər hüceyrə və hər sistem bir-biri ilə harmoniya içində işləyir.
Bu məqalədə öyrəndiyiniz 15 fakt – sadəcə başlanğıcdır.
Bədəninizə bundan sonra bir az daha fərqli və heyranlıqla baxacağınıza əminik.
Oxucu üçün sual və rəy
Sizi bu faktlardan ən çox hansısı təəccübləndirdi?
Sizcə bədənimizin ən böyük sirri nədir?
Fikirlərinizi bizimlə bölüşün – Shefeq.com sizin fikrinizi dəyərləndirir.