GİRİŞ: Səssiz Ağrının Ünvanı
“Əzələ ağrısı” deyirik, amma masaj kömək etmir. “Belim tutulub” deyirik, amma MRT nəticələri təmiz çıxır. Bəzən bədənimizin ağrısı bədəndə deyil, xatirələrdə, duyğularda, yaddaşda yatır.
Bu yazı – emosional travmaların, sıxılmış duyğuların, keçmiş xatirələrin bədəndə necə yer tapıb, fiziki ağrılar yaratdığını izah edən bir yol xəritəsidir. Çünki bədən susur, amma unutmur.
I FƏSİL: Bədən Hər Şeyi Yadda Saxlayır
Psixoloji travma təkcə beyində qalmaz. Somatik yaddaş – yəni bədənin yaddaşı – yaşanan duyğuları hüceyrə səviyyəsində saxlayır.
Somatik reaksiya nümunələri:
-
Boyun gərginliyi – ifadə olunmamış sözlər
-
Bel ağrısı – məsuliyyət yükləri
-
Çiyinlərdə ağırlıq – qorxu və itkilər
-
Mədə turşusu – hirsin içə atılması
Peter Levine (somatik terapevt):
“Travma baş verən hadisə deyil, o hadisəyə bədənin necə cavab verdiyidir.”
II FƏSİL: Bədəndə Gizlənən Keçmiş
Uşaqkən cəzalandırıldıq, amma ağlamadıq. Gənc yaşda itki yaşadıq, amma göz yaşı tökmədik. Qorxduq, amma sakit göründük. Bu duyğular haraya getdi? — bədənə.
Tipik hallarda:
-
Travmadan sonra keçməyən boyun spazmı
-
Ayrılıqdan sonra başlayan fibromialgiya
-
Qorxuya görə nəfəs darlığı (panik atak olmayan halda belə)
-
“Bağırsaqlarım düyünə düşür” – qorxunun həzm sisteminə təsiri
III FƏSİL: Fibromialgiya – Bədənin Səssiz Qışqırığı
Fibromialgiya – uzunmüddətli yayılmış əzələ ağrıları, yorğunluq, yuxu pozğunluğu ilə xarakterizə olunur. Amma orqanik səbəblər yoxdur.
Beyin nə edir?
-
Duyğunu saxlayır
-
Bədənə “təhlükə var” siqnalı göndərir
-
Hüceyrə səviyyəsində gərginlik aktiv qalır
Nəticə: ağrı var, səbəb yox
IV FƏSİL: “Əzələ” Deyilən Yer – Bəzən Ruhun Məskənidir
Bəzi əzələ bölgələri emosiyaları daha çox tutur:
Əzələ – Emosiya əlaqələri:
-
Çənə – qəzəbi saxlayan yer
-
Boyun – “dözmək” üçün sıxılan sahə
-
Qarın – qorxu və güvənsizliyin mərkəzi
-
Bel – həyat yükü, dəstək ehtiyacı
-
Çiyinlər – başqasının yükünü daşımaq
V FƏSİL: Travmanın Bədəndə “Sıxılıb Qalması”
Travma zamanı bədən “döyüş, qaç, ya da don” rejiminə keçir. Lakin çox zaman bu reaksiya tamamlanmır, yəni bədən:
-
Qaçmır
-
Səs qoparmır
-
Ağlamır
Və bu tamamlanmamış enerji bədəndə “ilişib” qalır → gərginlik, spazm, ağrı.
VI FƏSİL: “Niyə Gözlənilmədən Tutuluram?”
Bəzən hər şey qaydasında gedərkən:
-
Yuxudan bel ağrısı ilə oyanırsan
-
Boynun dönmür
-
Çiyinlərin “daş kimi” olur
Halbuki həmin gün:
-
İşdə bir sözə əsəbləşmişdin
-
Bir xatirə səni incidibdi
-
Özünü ifadə edə bilməmişdin
Bədən isə susmadı.
VII FƏSİL: Bədən Dili – Səssiz Qışqırıq
Misallar:
-
Qapalı duruş – qorunma
-
Əllər sinədə – müdafiə
-
Ayaqları çarpaz tutmaq – güvənsizlik
-
Əllə boyuna toxunmaq – qərarsızlıq
Bədən hər gün danışır. Sadəcə biz duyğulara ad verməyi unuduruq.
VIII FƏSİL: Bədənlə Barışıq Mümkündürmü?
Bəli. Amma necə?
Somatik yanaşmalar:
-
Yoga – yavaş hərəkət, nəfəs, hiss etmə
-
TRE (Tension Release Exercises) – titrəmə ilə boşalma
-
Somatik təmas – əzələni yumşaq şəkildə tanımaq
-
Danışmaq – ad qoyulmuş hisslər bədəndən çıxar
Ən vacib sual:
“Mən bu ağrını ilk dəfə nə vaxt hiss etdim? O zaman nə baş vermişdi?”
IX FƏSİL: Səssiz Ağrıların Aydınlığına Yol Açmaq
Bəzən bədən ağrıyır, çünki danışmaq istəyir:
-
“Məni xatırla” deyir
-
“Qorxma, ağla” deyir
-
“Yükləndin, burax” deyir
Ağrını yox etmək yox, ağrını anlamaq bəzən şəfanın özüdür.
X FƏSİL: Ağrılar Düşmən Deyil, Mesajdır
Ağrılar bizə qarşı deyil, bizim üçün baş verir. Onlar bizi özümüzə qaytarmaq istəyir.
Bəzən bu bir xatirənin titrəməsi, bəzən sıxılmış bir duyğunun səsi, bəzən hələ deyilməmiş cümlələrin çəkisidir.
NƏTİCƏ: Bədən – Unutmayan Yaddaşdır
Sən unutmusan, bədən yox. Bəzən illər sonra belə:
-
O otaqda tutularsan
-
O musiqidə nəfəsin daralar
-
O qoxuda belin sancılar
Bədən hər şeyi xatırlayır. Və sənə “məni eşit” deyir.
ƏLAVƏ: İndi Dinləmək Zamanıdır
Əgər bu gün sənin bədənin bir yerin ağrıyırsa, əvvəlcə özündən soruş:
“Əzələmmi ağrıyır, yoxsa xatirəm?”