Giriş
Müasir tibbin möcüzələri sayəsində əsrlər əvvəl bəşəriyyəti məhv edən xəstəliklər artıq arxada qalıb.
Lakin hər bir dərmanın bir “qaranlıq tərəfi” var — elə yan təsirlər mövcuddur ki, insan bəzən “bir az vəba daha yaxşı olardı” deyə düşünür.
Bu yazıda tibbin ən gözlənilməz və qorxulu 6 yan təsirini araşdıracağıq.
1. İbuprofen – Sadəcə Baş Ağrısı Deyil
Adi bir baş ağrısı üçün içdiyiniz ibuprofen nadir hallarda, amma bəzən Stevens–Johnson sindromu adlı ağır bir xəstəliyə səbəb ola bilər.
Bu sindromda dəri və selikli qişalarda ağrılı yaralar, qabarlar və yanıq kimi soyulmalar yaranır. Dərinin zədələnməsi ikinci və üçüncü dərəcəli yanıqlara bənzəyir, onu atəş, ishal və bəzən ölüm də izləyə bilər.
Sağ qalanlarda uzunmüddətli izlər, görmə problemləri və tənəffüs çətinlikləri qala bilər. Bəzi hallarda hətta saç və dırnaqlar belə tökülür.
Sadə ağrıkəsicinin belə kabusa çevrilməsi tibb tarixində real hadisədir.
2. Amiodaron – Dərman, Sizi “Göy Goblini”nə Çevirə bilər
Amiodaron ürək ritm pozuntularını müalicə edən güclü bir dərmandır. Lakin uzunmüddətli istifadədə dərman orqanizmdə toplanır və dərini mavi-boz rəngə çevirə bilər.
Bu, yalnız kosmetik problem deyil. Amiodaron həmçinin psixi və nevroloji dəyişikliklərə də səbəb ola bilər:
— halüsinasiyalar,
— yerişdə pozğunluq,
— yaddaş və nitq problemləri,
— işığa qarşı yüksək həssaslıq,
— emosional qeyri-sabitlik.
Başqa sözlə, həyat qurtaran bu dərman sizi “Avatar” filminin qəhrəmanına bənzədə bilər — amma nəticələri heç də elə estetik olmur.
3. Beta-Blokerlər – “Gizli Yan Təsir”
Beta-blokerlər ürək döyüntüsünü və qan təzyiqini tənzimləmək üçün istifadə olunur. Amma bəzən bu dərmanların çox narahat bir yan təsiri ortaya çıxır: Peyronie xəstəliyi.
Bu xəstəlikdə penisdə fibroz lövhələr əmələ gəlir, bu da onun əyilməsinə və ağrıya səbəb olur. Səbəb tam aydın deyil, amma sinir zədələnməsi və qan axınının azalması ilə əlaqələndirilir.
Bəzi hallarda vəziyyəti düzəltmək üçün əməliyyat və ya xüsusi implantlar tələb olunur.
Təəccüblüdür, amma bu, tibbi ədəbiyyatda rəsmi şəkildə qeydə alınmış faktordur.
4. Osteoporoz Dərmanları – Üz Sümüklərinin Düşməni
Menopauza sonrası qadınlara tez-tez təyin olunan bifosfonat dərmanları sümükləri gücləndirmək üçün istifadə olunur. Lakin nadir hallarda onlar əks effekt verir — çənə sümüklərinin nekrozu (BRONJ) baş verir.
Yəni, sümüyü sağlam saxlamaq üçün nəzərdə tutulan dərman üz sümüklərinin çürüməsinə səbəb ola bilər.
Ən çox çənə təsirlənir, çünki bu bölgə bakteriyalara daha açıqdır və hüceyrə dövriyyəsi yüksəkdir.
Ağır hallarda xəstələr danışmaqda və yeməkdə çətinlik çəkirlər.
Təkcə İngiltərədə bu vəziyyətin 600-ə yaxın hadisəsi qeydə alınıb — çox vaxt adi bir diş həkimi ziyarətindən sonra.
2. Varfarin – Qanı İncəldir, Amma… Qanla Doldurur
Varfarin qanı duruldaraq infarkt və insult riskini azaldan dərmandır. Lakin o, həm də hiphema deyilən vəziyyətə səbəb ola bilər — yəni göz bəbəyi ilə buynuz qişa arasına qan axır.
Bu, çox ağrılıdır və görmə itkisinə gətirə bilər. Bəzən xəstələr “qanlı göz yaşı” axıdır.
Maraqlıdır ki, varfarin əvvəlcə siçovul zəhəri kimi ixtira edilmişdi.
Yəni, sizi qoruyan dərman əslində bir zamanlar kemiriciləri öldürmək üçün hazırlanmışdı.
5. Pelvik Mesh – Daxildən Dəhşət
Pelvik mesh bir vaxtlar zəifləmiş pelvik əzələləri olan qadınlarda sidik saxlaya bilməməni və orqan sallanmasını müalicə etmək üçün ideal həll hesab olunurdu.
Lakin zamanla məlum oldu ki, bu tor şəkilli implantlar bəzən toxumalardan keçərək qismən vaginadan və ya sidik yollarından kənara çıxa bilir.
Bu, həm ağrı, həm infeksiya, həm də psixoloji travma yaradır.
Bir çox ölkədə bu cihazların istifadəsi artıq məhdudlaşdırılıb, lakin minlərlə qadın bu fəsadların ağrısını illərlə yaşamaqda davam edir.
Nəticə
Tibbin uğurları insan həyatını xilas edir, lakin yan təsirlər bəzən filmlərdəki dəhşət səhnələrini xatırladır.
Bəzən sadə bir həb bədən kimyasını dəyişdirir, bəzən isə həyatı təhlükəyə atır.
Hər dərman — istər ibuprofen, istərsə də amiodaron — bir möcüzə qədər faydalı, amma bəzən də bir kabus qədər təhlükəlidir.