Giriş
Bədən qadının ilk evi, ilk sərhədi, ilk sirridir. Amma o bədən çox vaxt ona aid olmur. Körpəlikdən başlayaraq – necə geyinməli, necə oturmalı, necə gülməli olduğunu başqaları müəyyən edir. Onun bədəninə "xal qoyurlar" – gözlə, sözlə, baxışla, tənqidlə. Və bu xal zamanla qadının ruhunu deformasiyaya uğradır.
Cinsi istismardan danışanda çoxları yalnız fiziki zorakılığı anlayır. Amma toxunulmadan da istismar mümkündür – sözlə, qadağa ilə, nəzarətlə, düşüncə zorakılığı ilə. Qadının bədəni onun deyil – çünki cəmiyyət onu daim izləyir, qiymətləndirir, yönləndirir. Bu məqalə qadının görünməyən bədən mübarizəsindən danışır.
I. "Ədəli otur!" – Bədənə ilk təzyiqlər uşaqlıqdan başlayır
Qız uşaqları erkən yaşlardan "bədən təlimi"nə alınır. Dizlərini ört, oturuşuna fikir ver, çox qaçma, çox gülmə, qaranlıqda tək çıxma... Bu cümlələrin hər biri, qadının bədənini qorumaq adı ilə, əslində onun bədəni üzərində nəzarət qurur.
Qız bədənini azad şəkildə yaşaya bilmir. O, daim bir baxış altındadır – ya valideynin, ya qonşunun, ya da "el içində ayıb olar"ın. Və beləliklə qadın bədənini təhlükəli bir yer kimi, qorxulu bir məsuliyyət kimi hiss etməyə başlayır.
II. Güzgü qarşısında mühakimə – "Çox açıq geyinmə!"
Qadın bədəni ilə barışmaq üçün ilk düşməni: cəmiyyətin gözüdür. O göz, qadını daima mühakimə edir:
-
"Bu nə saçdır?"
-
"Sənin yaşına görə bu geyim deyil."
-
"Ərlisən, niyə belə geyinmisən?"
-
"Tək çıxma, bura uyğun deyil."
Bu cür tənqidlər qadının bədənini özünə yadlaşdırır. O artıq öz bədəni ilə yox, başqalarının gözləri ilə yaşayır. Bu, fiziki toxunuş deyil – amma dərin psixoloji iz buraxan toxunulmadır.
III. Sosial media – Virtual istismar platforması
Qadının bədəni artıq təkcə real həyatda yox, virtual məkanda da izlənir. Sosial şəbəkələrdə bəyənmələr, şərhlər, "body-shaming" və "objectification" (obyekləşdirmə) qadının bədənini tamaşa predmetinə çevirir.
Foto paylaşmaq – sadəcə özünü göstərmək yox, həm də psixoloji risk daşımaq deməkdir. "Bədən pozitivliyi" adı altında belə qadınlar yenə də standartlara uyğun olmağa məcbur edilirlər. Gözəl ol, amma çox da açıq olma. Təbii qal, amma filtrsiz olmaz. Bütün bu təzyiqlər toxunmadan istismar formalarıdır.
IV. Qadının bədəni ailənin, dinin, cəmiyyətin mülkiyyəti kimi
Qadının geyimi, saç forması, bədən dili, hətta doğub-doğmaması belə çox zaman başqasının qərarına bağlı olur.
-
Ər: "Bu geyimi çıxar."
-
Ana: "Bizi biabır eləmə."
-
Cəmiyyət: "Qızsan, sənə yaraşmaz."
Bu yolla qadının bədəni şəxsi məkan olmur. O, bir arenaya çevrilir – hər kəsin fikrini bildirmək haqqı olduğu bir yer. Amma qadının səsi eşidilmir. O, bədənini müdafiə etməyə utanır, çünki bu haqda danışmaq da tabu sayılır.
V. "Bədənim mənimdir" demək niyə cəsarət tələb edir?
Çünki qadının bədəni tarix boyu nəzarət və itaət üzərində qurulmuş patriarxal sistemin simvoludur. Bu sistemi sındırmaq – sadəcə bədənlə bağlı qərar vermək deyil, bütün rolları yenidən düşünmək deməkdir.
Qadın "bədənim mənimdir" dedikdə, o artıq öz varlığını sahiblənir. O, istər qapalı geyinsin, istər açıq – bu onun seçimidir. O, öz istədiyi kimi oturur, danışır, susur, sevir. Bu azadlıq kiminsə izni ilə deyil – öz iradəsi ilə gəlir.
Amma bu cəsarət cəzasız qalmır – qadın tənqid olunur, suçlanır, bəzən cəzalandırılır. Çünki o, toxunulmadan da istismarı ifşa edir.
Nəticə: Bədənə hörmət = qadına hörmət
Qadının bədənini anlamaq üçün ona toxunmaq lazım deyil – onun bədəninə hörmətlə yanaşmaq kifayətdir. Bu hörmət onun sərhədlərinə, seçimlərinə, rahatlığına, qorxularına və arzusuna yönəlikdir.
Toxunmadan da qadın istismar olunur – baxışla, sözlə, düşüncə ilə. Bu istismarı dayandırmaq üçün qadının bədəninə yox, ruhuna qulaq asmaq lazımdır.
Çünki bədən onun eviydirsə – qapını döymədən girməyə heç kimin haqqı yoxdur.