Giriş
Uşaqlıqda hər bir qıza verilən ilk oyuncaq çox vaxt kukladır. Ona "bu sənin balandı" deyirlər. Elə o andan etibarən qadının içində gizli bir proqram işləməyə başlayır – bir gün ana olmaq, bir gün öz "balasını" qucaqlamaq... Amma zaman dəyişdikcə qadının içindəki suallar da artır: "Bəs əgər mən istəmirəmsə? Mənim seçimim harda qalır?"
Bu suallar uzun illər gizli saxlanılıb. Amma bu gün artıq bəzi qadınlar səssizcə yox, açıq şəkildə deyir: "Mən ana olmaq istəmirəm." Bu cümlə cəmiyyət üçün sarsıdıcıdır. Sanki qadın öz qadınlığından imtina edir. Amma əslində bu, bir imtina yox, bir ifadədir – azadlıq ifadəsi.
Bu məqalə, ana olmaq istəməyən qadının nə sevgisiz, nə də "qadınsız" olduğunu göstərmək üçün yazılıb. O qadınların səsini duymaq, onların seçimlərinə hörmətlə yanaşmaq üçün.
I. Ana olmaqdan imtina: qorxu, seçim, yoxsa instinkt?
Qadın niyə ana olmaq istəməz? Bu sualın cavabı çox qatlı və mürəkkəbdir. Bəzən səbəb qorxudur – uşaq doğmaq, tərbiyə etmək, məsuliyyət daşımaq qorxusu. Bəzən travmadır – öz uşaqlığında yaşadığı acıların təkrarlanmasından qorxur. Bəzən isə bu, sadəcə fərdi bir istək, bir həyat tərzi seçimidir.
Bəzi qadınlar özlərini başqa sahələrdə reallaşdırmaq istəyirlər: sənətdə, elmdə, peşədə. Onlar düşünürlər ki, bu həyat onlara bir dəfə verilib və bunu özlərinə sərf etmək haqqına sahibdirlər. Onlar istəmirlər ki, sadəcə "doğmaq" üçün yaşasınlar. Onlar yaratmaq istəyirlər – amma uşaq yox, fikir, layihə, sənət, dünya.
Bu qadınlar daha az qadın deyil. Onlar sadəcə fərqli yoldadırlar.
II. Cəmiyyətin təpkisi: "Qadınsan, ana olmalısan!"
Ənənəvi düşüncə qadını dörd divar arasında müəyyənləşdirir: ev, ailə, ər, uşaq. Bu çərçivədən çıxan qadınlar "uyğunsuz", "qəribə" və ya "natamam" hesab edilir. Ana olmaq istəməyən qadın isə çox vaxt ya qınanır, ya da ona yazıq baxılır.
"Qocalanda kimin olacaq?", "Bəxtinə düşmüşdü, dəyərləndirmədin", "Peşman olarsan" – bu kimi cümlələr o qədər çox eşidilir ki, qadın bəzən artıq seçim etdiyini unudur və sadəcə başqalarının qorxularını yaşamağa başlayır.
Cəmiyyət qadına yalnız bir rol biçir: ana olmaq. Amma qadın – insandır. Onun bir çox rolu, arzusu, ehtiyacı var. Onun həyatını uşaqla tamamlayıb-tamamlamamaq haqqı da özünə məxsusdur.
III. Qadının bədəni – onun hökmü kimindir?
Qadının bədəni onun evidir. Amma çox vaxt bu evə başqaları qərar verir: ailə, əri, qohumlar, hətta tanımadığı insanlar. Qadının bədəni üzərində öz haqqını tələb etməsi üsyan kimi görünür. Halbuki bu, sadəcə onun haqqıdır.
Ana olmaq qadının bədənini dəyişdirir, fiziki və psixoloji yüklər gətirir. Bütün bunlara yalnız "hər kəs belə edir" deyə qatlanmaq ədalətli deyil. Qadın bədəninə öz istəyilə qərar verməlidir – doğmaq və ya doğmamaq, bu, yalnız onun seçimidir.
IV. Sevgi harada gizlənir?
Ana olmayan qadını çox vaxt "sevgisiz" sayırlar. Sanki sevgi yalnız bir uşağı qucaqlamaqla mümkündür. Amma bu yanlış fikirdir.
Qadın sevə bilər – həyat yoldaşını, valideynlərini, dostlarını, işini, heyvanları, təbiəti. Sevgi bir çox formadadır və qadının sevgisi yalnız uşağa yönəlik olmamalıdır. Hətta bəzən ana olmaq istəməyən qadınlar daha incə, daha hissiyatlı, daha duyğulu sevgi yaşaya bilirlər – çünki onlar seçimlərində səmimidirlər.
Sevgi, bir öhdəlikdən doğanda yox, azadlıqdan doğanda gerçək olur.
V. Daxili dialoq: "Bəlkə peşman olaram?"
Bu qadınların içində daim bir dialoq gedir. Cəmiyyətin səsi susmur. Öz analarının baxışları, qohumların sözləri, sosial medianın dolğun ailə obrazları... Hamısı birgə qadının içində sorğu yaradır:
-
Bəlkə səhv edirəm?
-
Bəlkə sonradan peşman olaram?
-
Bəlkə bu qərarım bir gün məni tək qoyar?
Bütün bu suallar qadını yormağa başlayır. Amma eyni zamanda onu gücləndirir. Çünki hər cavab, onun bir az daha özünü tanıması deməkdir.
Azad qadın səhv etməyi də öz seçimiylə edir. O, başqasının qorxusu ilə yox, öz ruhunun ehtiyacı ilə hərəkət edir.
VI. Dünyada dəyişən qadın obrazı
Fransada qadınların 20%-dən çoxu heç vaxt ana olmur və bu, tamamilə normal qarşılanır. Skandinaviya ölkələrində ana olmaq şəxsi məsələdir. Yaponiyada "himono-onna" (quru balıq qadın) adlanan qadınlar – tək yaşayan, evlənməyən, ana olmayan, amma öz həyatından razı olan qadınlardır.
Dünyanın bir çox yerində qadınlar artıq yalnız ana olmaqla deyil, öz varlıqları ilə dəyər qazanmağa başlayıblar. Bu dəyişiklik gec də olsa, artıq bizim cəmiyyətə də ayaq açır. Və qadınlar nə qədər çox danışsa, nə qədər çox yazsa, bu yol bir o qədər sürətlənəcək.
VII. Ana olmamaq = qadın olmamaq deyil
Qadınlığı ana olmaqla bərabərləşdirmək, qadının çoxölçülü kimliyini tək ölçüyə salmaq deməkdir. Qadın – hiss edir, düşünür, yaradır, yaşayır. Bütün bu proseslər onun qadınlığını təsdiq edir. Ana olmaq bu proseslərdən biri ola bilər – amma yeganəsi deyil.
Ana olmayan qadın da qadındır. O, yarım deyil. O, eksik deyil. O, başqa yoldadır, sadəcə.
Qadını tam edən onun qərarları, düşüncəsi, hissləri və sevgisidir – doğurduğu uşaq deyil.
Nəticə: Seçimə hörmət – sevgiyə hörmətdir
Bu məqalənin məqsədi ana olmaq istəməyən qadınları tərifləmək deyil. Məqsəd onları anlamağa çalışmaqdır. Onların səsini eşitmək, daxili zərifliklərini, qorxularını, cəsarətlərini tanımaqdır.
Çünki hər bir qadının həyatı onun seçimidir. Və heç bir qadın – ana olub-olmamasından asılı olmayaraq – sevgisiz deyil.
Bəlkə də ən böyük sevgi, başqasının həyatını dəyişməkdənsə, onun seçiminə hörmət etməkdir.