İnsanlıq tarixində təbii fəlakətlər, epidemiyalar və texnoloji risklər həmişə apokaliptik ssenarilər üçün zəmin yaradıb. Lakin medianın təsiri ilə bu risklər tez-tez şişirdilir, qorxular isə reallıqdan daha böyük görünür. Gəlin beş məşhur "dünyanın sonu" ssenarisinə nəzər salaq və nədən narahat olmağa dəymədiyini anlayaq.
1. Ebola Epidemiyası – Qlobal Təhlükə Deyil
Ebola ölümcül bir xəstəlikdir, lakin onun yayılma imkanları çox məhduddur. Virus yalnız yoluxmuş insanın bədən mayeləri ilə birbaşa təmasda keçə bilir. 2014-cü ildə ABŞ-da qeydə alınan üç yoluxma hadisəsi və onlarla Afrikadakı epidemiyalar göstərdi ki, əsas problem virusun özü yox, yoxsulluq və zəif səhiyyə infrastrukturudur. Müasir tibbi yardım və təcrid tədbirləri ilə Ebola nəzarət altına alına bilir. Buna görə də bu virusun bütün dünyanı məhv edəcəyi ssenarilər real deyil.
2. Neftin Tükənməsi – Hələlik Yoxdur
2000-ci illərdə “neftin zirvəsi” mövzusu geniş yayılmışdı: guya dünya yaxın gələcəkdə neftsiz qalacaq, qiymətlər isə yüzlərlə dollara yüksələcəkdi. Amma reallıq fərqli oldu. ABŞ və Səudiyyə Ərəbistanı hasilatı artırdı, yeni texnologiyalar çətin yataqlardan neft çıxarmağı mümkün etdi. Hazırda əsas problem resursun tükənməsi yox, onun ucuz olması və nəticədə alternativ enerji keçidinin ləngiməsidir. Deməli, yaxın zamanda neftin bitməsi apokaliptik ssenarisi əsaslı deyil.
3 Maqnit Dirəklərinin Çevrilməsi – Qiyamət Gətirməyəcək
Yer tarixində maqnit dirəkləri dəfələrlə dəyişib. Bu proses on minlərlə il çəkir və kütləvi məhv hadisələri ilə üst-üstə düşməyib. Bəli, peyklər və bəzi elektron sistemlər təsirlənə bilər, lakin bu, nə insanlığın, nə də həyatın sonu deməkdir. Yəni “maqnit çevrilməsi” dünyanı məhv edəcək apokalipsis yox, sadəcə geoloji prosesdir.
4 Böyük Hadron Kollayderi – Qara Dəlik Yaratmayacaq
CERN-də yerləşən Böyük Hadron Kollayderi hissəcikləri toqquşduraraq fizikanın fundamental qanunlarını öyrənmək üçün qurulub. Açılış zamanı bəzi insanlar onun “Yer kürəsini udacaq qara dəlik yaradacağını” iddia edirdi. Lakin fizikanın hazırkı biliklərinə görə bu mümkün deyil. Hətta miniatür qara dəliklər yaransa belə, onlar Hawking radiasiyası ilə dərhal yox olacaqlar. Bu səbəbdən LHC-nin apokalipsis riski yoxdur, əksinə, elmə böyük töhfə verir.
5. Yellowstone Supervulkanı – Yaxın Gələcəkdə Partlamayacaq
Yellowstone dünyanın ən böyük aktiv vulkanlarından biridir və keçmişdə üç dəfə nəhəng püskürmə baş verib. Bu səbəbdən tez-tez “Amerikanı və dünyanı məhv edəcək növbəti partlayış” ssenariləri gündəmə gətirilir. Lakin elmi məlumatlar göstərir ki, yaxın əsrlərdə belə bir hadisə ehtimalı çox aşağıdır. Hazırda oradakı maqma ehtiyatı böyük püskürməyə kifayət etmir və ABŞ Geoloji Xidməti əsrlər boyu stabillik proqnozlaşdırır.
Nəticə
Ebola, neftin tükənməsi, maqnit çevrilməsi, LHC və Yellowstone supervulkanı kimi mövzular mediada tez-tez “apokaliptik ssenari” kimi təqdim olunur. Ancaq elm və faktlar göstərir ki, bunların heç biri yaxın gələcəkdə bəşəriyyət üçün real təhlükə daşımır. Əslində, qarşılaşdığımız ən böyük risklər iqlim dəyişikliyi, ətraf mühitin çirklənməsi və sosial-iqtisadi qeyri-bərabərlikdir. Bunlara diqqət yetirmək qorxulu xəyallardan daha faydalıdır.