I. Giriş: Xəritə Sadəcə Yol Göstərirmi?
Biz xəritələri dünyanı anlamaq üçün istifadə edirik. Amma bəzən onlar dünya görünüşünü təhrif edir, hətta tarix yazır. Xəritəni kim çəkibsə, dünya da onun baxış bucağı ilə qurulub.
II. Xəritənin Siyasi Anatomiyası
-
Xəritə siyasi alətdir
-
Mərkəzə Avropanı qoyan Merkator proyeksiyası uzun illər dünya görünüşünü şərtləndirdi
-
Afrika, Cənub Amerikası kiçildildi, Avropa və Rusiya sünidirən böyüdüldü
III. Kolonializmin Xəritələri
-
Avropalılar öz imperiyalarını qurarkən dünyanı məhz xəritələr vasitəsilə "kəşf etdilər"
-
Hərbi xəritələr, çəkilən sərhədlər, "boş torpaq" anlayışı
-
Şer Afrika, Hindistan, Cənub-şərq Asiya bu siyasi təşkilin qurbanı oldu
IV. Söndürülən Tarixlər: Xəritədə Yoxsan, Mövcud Deyilsən
-
Bəzi xalqlar, dillər, mədəniyyətlər sadəcə xəritəyə düşmədiyi ücün tarixdə unuduldu
-
Təbiət, ənənə, mifologiya xəritələrdən sıxışır
-
Misal: Aborigenlərin "songlines" xəritələri şəifahi idi – kağız yox, yada səs uşurlu idi
V. Alternativ Xəritələr: Dünya Bambaşqa Görünə Bilərdi
-
"Peters Projection" xəritəsi Afrika və Asiyanı daha düzgün təqdim edir
-
"South-up" xəritələri şimalı aşağı, cənubu yuxarı göstərir
-
Topoqrafik xəritələr sərhəd yox, şəkil, hiss, torpaq şürunu verir
VI. Virtual Reallıqda Yeni Xəritələr
-
Google Earth, OpenStreetMap – əlavə edilə bilən tarix
-
Hər kəs öz tarixi, xatirəsi, baxış bucağı ilə xəritə yarada bilir
-
Bu dünya tarixində ilk dəfədir ki, xəritə tək deyil
VII. Azərbaycandan Nümunə: Qarabağ, Naxçıvan, Aran
-
Qarabağ dünya xəritələrində bəzən "boş torpaq" kimi göstərilirdi
-
Tarixsizləşdirilmə cəhdi – xəritədə yoxsansa, haqqın da sual altındadır
-
Xəritə sadəcə istiqamət deyil, haqqın sənədidir
VIII. Epiloq: Kim çəkibsə, o da yazıb
Xəritə sadəcə dağ, dəniz, sərhəd deyil. O, tarixin vizual şəkildir. Onu kim çəkibsə, tarixi də o yazıb. Amma indi hər birimizin qəlbində bir xəritə var.
Sonda Oxucuya Sual:
Sən dünya xəritəsini hansı baxış bucağı ilə çəkərdin? Tarixə adlın düşməsi ücün xəritədə olmağın kifayətdirmi?
Rəyini yaz – Shefeq.com sənin baxış bucağını da xəritələrə qatmaq ücün buradadır.