GİRİŞ: Yaşıl Cəhənnəm və Onun Qanunları
Amazon – bəşəriyyətin ən sirli, ən təhlükəli və eyni zamanda ən həyati təbiət mühitidir. Bu meşə planetin “ağciyəri” adlandırılır, amma əslində o, həm də təbiətin ən sərt üzü, qəzəbli qüvvəsi və insanın acizliyinin sübutudur.
Amazonda yalnız səhv bir yol yox, səhv bir saniyə belə həyatı sona çatdıra bilər. Bu məqalədə Amazon meşəsinin nə qədər amansız olduğunu, burada 5 dəqiqəlik gecikmənin necə ölüm və ya sağ qalmaq fərqi yaratdığını görəcəksiniz.
I. Amazon: Yalnız Meşə Deyil, Sistemdən Kənar Bir Dünya
Amazon meşəsi:
-
9 ölkənin ərazisinə yayılmışdır (ən böyük hissəsi Braziliyada yerləşir).
-
Ümumi sahəsi 5,5 milyon kv.km-dən çoxdur.
-
Yer üzündəki oksigenin 20%-i buradan gəlir.
-
Burada 4000-dən çox heyvan və 16.000 bitki növü yaşayır – və hələ də yeni növlər kəşf olunur.
Bu meşə sanki başqa bir planetdir – burada insan qanunları keçmir, yalnız təbiətin qanunu işləyir.
II. Gecikmənin Bədəli: Geridə Qalanların Hekayələri
Bir çox ekspedisiya və macərapərəst insanlar Amazonda itkin düşmüş, qarşısıalınmaz vəziyyətlərlə üzləşmişlər. Bəziləri:
-
İqlim dəyişikliyinə görə dəyişmiş axınlarda itib.
-
Yırtıcı heyvanlarla qarşılaşıb.
-
Qida və su mənbəyi tükəndiyindən sağ qala bilməyib.
-
Yerli qəbilələrlə toqquşub.
5 dəqiqəlik gecikmə bəzən qayıqların ayrılması, bataqlıqda ilişib qalmaq, və ya təhlükəli yerlərdə tək qalmaq kimi ölümcül nəticələrə səbəb olub.
III. Təhlükə Haradan Gəlir? – Amazonun Görünməyən Tələləri
Amazon meşəsi yalnız gözlə görünən təhlükələrlə dolu deyil. Ən ölümcül olanlar bəzən gizlənmiş şəkildə hücum edir:
1. Heyvanlar
-
Yarasa – çox kiçik olsa da, qan yoluyla virus ötürə bilər.
-
Anakonda – 9 metrə çatan uzunluğu ilə qəfil hücum edə bilər.
-
Elektrik balığı və piranhalar – suda təhlükə daima var.
2. Bitkilər
-
Zəhərli tikanlı ağaclar
-
Dəriyə və nəfəsə təsir edən polenlər
3. İqlim
-
Ani leysan yağışlar
-
Gün ərzində 40°-dən 10°-yə düşən temperatur
-
Buxarlanma ilə oksigen azalması
IV. Yerli Qəbilələr və Görünməz Sərhədlər
Amazon meşəsində əlaqəsiz yaşayan qəbilələr var – bəziləri hələ də dünyaya qarşı açıq deyillər.
-
Onlar bəzən sərhəd pozuntusu kimi qəbul etdikləri insanları hücumla qarşılayır.
-
Onların ərazisinə icazəsiz daxil olmaq həm təhlükəli, həm də əxlaqi cəhətdən problematikdir.
-
Bəzi ekspedisiyalar bu səbəbdən itki ilə nəticələnib.
V. Tarixi Hadisələr və Real İtkinlər
Percy Fawcett – məşhur kəşfiyyatçı, 1925-ci ildə “Z şəhəri”ni tapmaq üçün Amazon meşəsinə daxil oldu və bir daha geri qayıtmadı.
-
Onun yox olması Amazonu dünya gündəminə çıxardı.
-
100-dən çox axtarış heyəti onun yolunu davam etdirməyə çalışdı.
-
Bəziləri geri qayıtmadı – meşə onları da uddu.
VI. Ekoloji Qəzəb: Meşə Yanır, Dünya Boğulur
Son illərdə Amazonda:
-
Yanğınlar 85% artıb.
-
Səbəblər: ağacların kəsilməsi, tütünçülük, yasaqların pozulması.
-
Bu yanğınlar həm canlıları yox edir, həm də qlobal iqlimi dəyişdirir.
Amazonun qəzəbi indi təkcə içində olanlara yox, dünyanın özünə də yönəlib.
VII. Amazonun Tədqiqat Dəftəri: Elm ilə Qoruma Arasında
Elm adamları Amazonun:
-
Təbii dərman anbarı olduğunu
-
Həyatın genetik bankını saxladığını
-
Atmosferin tənzimləyicisi olduğunu deyir.
Amma bunları qorumaq üçün sadəcə bilik yetmir. Həm də hörmət, məsuliyyət və sadə bir prinsip lazımdır: təbiətlə savaşma, onu anla.
NƏTİCƏ: Yaşıl Dəhşət və Həyatın Qalası
Amazon meşəsi – bəşəriyyətin gücsüzlüyünü, təbiətin qüdrətini, və səssizcə qışqıran həyatı təcəssüm etdirir.
Burada 5 dəqiqəlik gecikmə, yalnız fiziki bir geriləmə deyil – həm də təbii sistemə qarşı edilən sayqısızlığın cəzasıdır.
Sonda bir sual doğur:
“Amazonu qorumaq üçün nə qədər vaxtımız qalıb? Yoxsa biz də artıq 5 dəqiqə gecikmişik?”