SUSQUN XƏSTƏLİKLƏR – BƏLLİ OLMAYAN SİMPTOMLARLA GƏLƏN TƏHLÜKƏ

GİRİŞ

Bəzən bədənimiz danışır, amma biz onu dinləmirik. Hər il milyonlarla insan "susqun xəstəliklər"in qurbanı olur – yəni, uzun müdət aşkarlana bilməyən, simptomları ya cüzi, ya da tamam fərqli görüsən xəstəliklər. Bu xəstəliklər, vaxtında aşkarlanmadıqda ya xroniki hala gəlir, ya da ölümlə cədvələrində ad yazdırır. Onlar çox vaxt sakit, hətta mehriban bir görüntü altında irəliləyir. Bu yazıda siz susqun xəstəliklərin sosial, akademik, ictimai və tədqiqat aspektlərinə dərindən baxacaqsınız.

I. BÖLMƏ: SOSİAL ASPEKT – GÖZƏ GÖRÜNMƏYƏN ƏZABLAR

Cəmiyyət insanın ağrısını görmədiyi təqdirdə onu səhv qəbul edir. Yorğunluqdan şikayət edən biri "tənbəl", tez-tez şıkəyətlənən biri "naz edir" kimi dəyərləndirilir. Halbuki, bu simptomlar depressiyadan tutmuş qalxanabənzər vəzin funksiyası bozulmasına, fibromialgiyaya, xroniki yorğunluq sindromuna kimi bir çox xəstəliklərin əlamətidir. Sosial anlamda insanlar tez-tez bu simptomları gizlədir, utanc hissi daşıyır və axırda gecikmiş tibbi yardımla qarşı-qarşıya qalır.

II. BÖLMƏ: AKADEMİK BAXIŞ – TİBB ELMİNİN SƏSSİZ DÖYÜŞÜ

Susqun xəstəliklər tibb aləminin ən çətin meydanlarından biridir. Bu xəstəliklərə misal olaraq:

• Hipotiroidizm – Yorğunluq, kilo alma, əhval dəyişiklikləri ilə özünü göstərə bilir. Amma bir çox zaman sadəcə depressiya kimi də qiymətləndirilir.

• Yumurtalıq xərəçəngi – Erkən dərəcədə ağrı vermir, sadəcə şişlik və ya qarnın alt hissəsində narahatlıq kimi hiss olunur.

• Avtoimmün xəstəliklər – Lupus, Sjögren sindromu kimi xəstəliklər tez-tez oynaq ağrıları, quruluq kimi simptomlarla gəlir, amma səbəbi aşkarlanmayana kimi illər çəkə bilir.

Tibb universitetləri bu simptomları daha açıq öyrətməli, gənc həkimlərə "hiss etməyi öyrətməli"dir.

III. BÖLMƏ: İCTİMAİ YANAŞMA – MAARİFLƏNMƏYİN GÜCÜ

Cəmiyyətin bu xəstəliklərə yanaşması hələ də köhnədir. “Yorğunluq, narahatlıq, ağrı” – sanki hamıda olur və ona görə ciddiyə alınmamalıdır kimi bir düzən formalaşıb. Halbuki, erkən diaqnoz, həyat qurtara bilir. İctimai maarifləndirmə kampaniyaları, şəxsi hekayələrin mediada işiqlandırılması, qadın klubları, ibtidai sinifdən etibarən təhsil verilməsi çox vacibdir.

IV. BÖLMƏ: TƏDQİQATLAR VƏ HƏQİQƏTLƏR

Tədqiqatlar göstərir ki, bir çox hallarda insanlar ilk simptomlardan 2-3 il sonra diaqnoz alır. Bu zaman artıq xəstəlik irəliləmiş olur. Misal:

• Fibromialgiya: Səbəbsiz ağrılar, yuxu problemləri və depressiya kimi simptomlarla çıxır, amma çox vaxt "sadəcə yorğunam" deyib ötürülür.

• Xroniki yorğunluq sindromu: Beyin dumanı, yaddaş pozuntusu, zehni yorğunluq. Amma "bezdin, istirahət et" cavabı ilə susdurulur.

Bu simptomların diaqnostikası üçün yeni tədqiqatlara, genetik testlərə, bədən-beyin əlaqələrinin daha dərindən araşdırılmasına ehtiyac var.

NƏTİCƏ

"Bədən fısıldayır, amma biz qışqırırıq". Bu söz susqun xəstəliklərin mahiyyətini çox dəqiq ifadə edir. Hər insan bədəninin dilini öyrənməli, simptomlara laqeyd yanaşmamalıdır. Sən bədəninlə düzgün danışırsanmı?

TÖVSİYƏLƏR:

1. Ayda bir bədən yoxlaması et.

2. Ailənin tibbi tarixini öyrən.

3. İrəliləyən yorğunluq, əhval dəyişikliklərini qeydə al.

4. Təkrar olunan simptomları yaz, həkimlə paylaş.

5. İnternet əvəzi həkimə getməyi vərdiş halına çevir.

SUAL OXUCUYA:

"Siz bədəninizin göndərdiyi hansı siqnalları vaxtında anlamamısınız?"

RƏY BÖLMƏSİ:

Oxucular: Öz hekayənizi bizimlə shefeq.com-da bölüşün!