NOSTRADAMUS – ONUN ÖNCƏGÖRMƏLƏRİ NƏ DƏRƏCƏDƏ DÜZGÜN ÇIXIB?

Giriş

Tarix boyu insanlar gələcəyi bilmək arzusunda olublar. Müxtəlif mədəniyyətlərdə kahinlər, ulduz falçıları, müdrik insanlar gələcək haqqında proqnozlar verməyə çalışıblar. Ancaq onların içində ən məşhurlarından biri heç şübhəsiz ki, Michel de Nostredame, daha çox tanınan adı ilə Nostradamus olmuşdur.

Fransız mənşəli bu şəxs XVI əsrdə yaşamış, həm həkim, həm də astrolog kimi fəaliyyət göstərmiş və gələcəkdə baş verəcək hadisələri öz poetik və simvolik yazıları ilə ifadə etməyə çalışmışdır. Onun ən məşhur əsəri – "Les Prophéties" (Proqnozlar) – ilk dəfə 1555-ci ildə nəşr olunmuşdur və indiyədək dünyanın müxtəlif bölgələrində, müxtəlif dövrlərdə baş vermiş hadisələrlə əlaqələndirilmişdir.

Bəs onun bu proqnozları nə dərəcədə doğrudur? Yoxsa bunlar təsadüfi uyğunlaşmalardır? Gəlin bu suallara birlikdə cavab axtaraq.

Nostradamusun həyatı və fəaliyyət sahələri

Nostradamus 1503-cü ilin dekabr ayında Fransanın Saint-Rémy-de-Provence şəhərində anadan olmuşdur. İlk olaraq təbabət sahəsində təhsil almış və vəba epidemiyası ilə mübarizə aparmaq üçün Avropa boyunca səyahət etmişdir. Lakin onun həyatındakı dönüş nöqtəsi mistikaya və ulduz falına olan marağı ilə başlamışdır.

O, astrologiyaya dərin maraq göstərmiş və öz zamanının göy cisimlərinin hərəkətləri ilə gələcək hadisələr arasında əlaqə olduğunu iddia etmişdir. Bu istiqamətdə apardığı müşahidələr və təhlillər əsasında yüzlərlə dördlük (quatrain) şəklində proqnoz yazmışdır.

"Les Prophéties" və şifrəli yazı üslubu

Nostradamusun proqnozlarının toplandığı "Les Prophéties" adlı kitabı 942 dördlükdən ibarətdir. Bu dördlüklərin dili mürəkkəb, metaforik və çoxmənalıdır. O, tez-tez latınca, yunan, fransız və italyan dillərindən eyni anda istifadə edir və adətən proqnozlarını konkret tarix və adlar göstərmədən təqdim edir. Bu da onun yazdıqlarının müxtəlif dövrlərdə müxtəlif hadisələrə uyğunlaşdırılmasına şərait yaradır.

O, açıq şəkildə demişdi ki, bu şifrəli yazı üslubunu seçməsinin səbəbi inkvizisiyadan və kilsənin təzyiqlərindən qorunmaqdır.

Ən məşhur proqnozlar – Gerçək, yoxsa təsadüf?

1. Adolf Hitler və II Dünya Müharibəsi

Nostradamusun bir dördlüyündə belə deyilir:

“Qərbi Avropanın dərinlərindən
Aşağı doğulmuş bir uşaq gələcək,
Onun nitqi böyük ordunu cəlb edəcək,
Şərqdə olanlar onun bədbəxt taleyindən qorxacaq.”

Bu dördlük bir çoxları tərəfindən Adolf Hitlerə aid edilir. Bəzi tərcümələrdə “Hister” adından da istifadə olunur ki, bu da birbaşa Hitler adı ilə əlaqələndirilir. Lakin tarixçilər bildirirlər ki, “Hister” əslində Dunay çayının qədim adıdır və bu yazı dəqiq olaraq Hitlerə işarə etmir. Burada yozumların rolu çox önəmlidir.

2. 1666-cı il London yanğını

Nostradamusun bu misrası tez-tez London yanğını ilə əlaqələndirilir:

“Böyük şəhər yanacaq,
Alovlar yayılacaq,
Qurdlar güclü padşaha qarşı qalxacaq,
Allah evləri xarabalığa çevriləcək.”

1666-cı ildə Londonda baş verən məşhur yanğının bu dördlüklə uyğun gəlməsi bəzi insanlar üçün onun proqnozlarının dəqiqliyini göstərsə də, digər tərəfdən bu misralar olduqca ümumi və istənilən fəlakətli hadisəyə uyğunlaşdırıla biləcək mahiyyətdədir.

3. 11 sentyabr 2001 – İkiz Qüllələrin dağılması

Sosial mediada və pop-kulturanın təsiri ilə Nostradamusun guya belə dediyi sitatlar geniş yayılmışdır:

“İkiz qardaşlar yıxılacaq,
Böyük şəhər yanacaq,
Dəmir quşlar göydən enəcək…”

Bu cür ifadələr 11 sentyabr hadisələrinə çox uyğun görünsə də, araşdırmalar göstərir ki, bu sözlər Nostradamusun heç bir əsərində mövcud deyil. Bu tip sitatlar sonradan uydurularaq ona aid edilmişdir.

Nə qədər doğrudur? – Tənqidlər və Şübhələr

Müasir tarixçilər və elmi araşdırmaçılar Nostradamusun proqnozlarına tənqidi yanaşır.

1. Çoxmənalılıq: Dördlüklər çox ümumi və mücərrəd olduğu üçün onları istənilən hadisəyə uyğunlaşdırmaq mümkündür.

2. Retrospektiv uyğunlaşdırma: Hadisə baş verdikdən sonra insanlar onun şeirlərini araşdıraraq uyğun hissələri seçirlər.

3. Tarixsizlik: Dördlüklərdə konkret tarix, ad, yer göstərilmədiyindən əvvəlcədən proqnoz kimi istifadə etmək mümkün olmur.

4. Saxta sitatlar: Sosial şəbəkələrdə ona aid olmayan, lakin ona mənsub kimi təqdim edilən yüzlərlə saxta proqnoz var.

Nostradamusun Mirası və Populyarlığı

Tənqidlərə baxmayaraq, Nostradamusun adı bu gün də populyar mədəniyyətdə yaşayır. Onun proqnozları haqqında filmlər çəkilib, kitablar yazılıb, hətta hər yeni il və ya böhran zamanı onun dördlükləri yenidən müzakirə edilir.

İnsan psixologiyası gələcəyi bilmək istəyir və bu istək Nostradamusun dumanlı, simvolik yazılarına mistik aura bəxş edir. Onun siması “sirli kahin” obrazı ilə tarixə düşüb.

Nəticə: Gələcəyi görmək, yoxsa yaxşı müşahidə etmək?

Nostradamusun proqnozları bir çox hallarda dərin fəlsəfi, sosial və siyasi müşahidələrə əsaslanır. Onun yaşadığı dövrdəki ziddiyyətlər, müharibələr, kilsə təzyiqləri və xəstəliklər onun düşüncələrini formalaşdırıb. Ola bilsin ki, o, gələcəyi görmürdü, sadəcə insan psixologiyasını və cəmiyyətin gedişatını ustalıqla analiz edirdi.

Onun proqnozları konkret elmi sübutlarla deyil, daha çox şəxsi inanclar, metaforik şərhlər və retrospektiv uyğunlaşdırmalar üzərində qurulmuşdur. Buna görə də Nostradamusun yazılarına bir “astronomik almanax” kimi deyil, ədəbiyyat və mədəniyyət tarixinin maraqlı nümunəsi kimi baxmaq daha məqsədəuyğundur.

Əlavə qeydlər:

• Nostradamusun əsərləri bu gün də Latın, Fransız və digər Avropa dillərində saxlanılır.

• Onun əsərləri bəzən Qərb ölkələrində siyasətçilər tərəfindən belə kontekstdən çıxarılaraq istifadə olunmuşdur.

• Ən çox tədqiq edilən və tərcümə olunan dördlüklər 1-100 arası bölmələrdəki dördlüklərdir.