Tibbin əsası insan həyatını qorumaq və sağlamlığı yaxşılaşdırmaqdır. Lakin tarixdə elə hadisələr olub ki, bəzi həkimlər və institutlar bu prinsipləri pozaraq dəhşətli, qeyri-insani təcrübələr aparıblar. Gəlin müasir tarixdə qeydə alınmış ən etikadan uzaq 5 tibbi praktikanı nəzərdən keçirək.

1. ABŞ hökumətinin uşaqları şüalandırması

1990-cı illərdə Pulitzer mükafatı laureatı Eileen Welsome “Plutonium Files” adlı araşdırmasında Amerikanın 1940–50-ci illərdə həyata keçirdiyi məcburi radiasiya təcrübələrini ifşa etdi. Manhattan Layihəsinin üzvləri plutonium-238 kimi ölümcül maddələri könülsüz xəstələrə, hətta uşaqlara belə enjekte etmişdilər. Onların çoxu xərçəng şişləri inkişaf etdirdi və bu, həyatlarını dəhşətə çevirdi.

1945–1953-cü illərdə isə MIT hökumət dəstəyi ilə Massaçusetsdə yerləşən zehni qüsurlu uşaqlar üçün internatda “elm klubu” adı altında uşaqları radiasiyaya məruz qoyaraq onların orqanizminin qida maddələrini necə mənimsədiyini öyrənirdi. Uşaqlara sadəcə Mickey Mouse saatı, beysbol oyunu və şənliklər vəd edilirdi. Bu təcrübələrə hətta Quaker şirkəti də sponsorluq etmişdi.

2. Avstraliyada elektroşok “yuxu müalicəsi”

1960–70-ci illərdə Avstraliyalı həkim Harry Bailey “dərin yuxu terapiyası” adlı üsul tətbiq edirdi. O, xəstələrini həftələrlə dərmanla koma vəziyyətinə salır, sonra isə anesteziya olmadan elektroşoklarla “müalicə” edirdi.

Nəticədə yüzlərlə xəstə ağır beyin zədəsi aldı, təxminən 80 nəfər, o cümlədən 14 yaşlı bir oğlan həyatını itirdi. Bailey ölüm halları ilə bağlı sənədləri saxtalaşdırırdı. Bu dəhşətli praktika yalnız 1980-ci illərdə ifşa olundu, lakin həkim 1985-ci ildə intihar etdi və məhkəmə qarşısına çıxmadı.

3. Əkizlərin və üçlü uşaqların gizli şəkildə ayrılması

1970-ci illərdə Robert Shafran universitetə gedəndə təsadüfən öz bənzəri Edward Galland ilə tanış oldu. Sonradan məlum oldu ki, onlar və David Kellman əslində doğuş zamanı övladlığa verilmiş eyni üçlü idilər. Onlar məqsədli şəkildə müxtəlif sosial təbəqələrdəki ailələrə yerləşdirilmişdilər.

Bu, Avstriya əsilli psixiatr Peter Neubauer-in “təbiət və tərbiyə” mövzusunda gizli təcrübəsinin bir hissəsi idi. O, uşaqları illərlə izləyir, onların ailələrinə mütəmadi olaraq köməkçi göndərərək məlumat toplayır, amma valideynlərə real tibbi məlumatları açıqlamırdı. Təcrübə heç bir elmi nəticə vermədi, lakin bu uşaqların həyatını geri dönüşsüz zədələdi.

4. Kvebekdə “Duplessis yetimləri” qalmaqalı

1950-ci illərdə Kvebekdə Katolik Kilsəsi və hökumət minlərlə sağlam yetimi qəsdən “ruhi xəstə” kimi qeydiyyata saldı. Səbəb sadə idi: psixiatrik müəssisələr üçün ayrılan subsidiyalar uşaq evlərinə verilən yardımdan daha çox idi.

Beləliklə, minlərlə uşaq kilsə idarəçiliyindəki psixiatriya palatalarına yerləşdirildi. Orada onlara elektroşoklar verildi, zorakılığa məruz qaldılar və sınaq subyekti kimi istifadə olundular. Bu hadisə “Duplessis Yetimləri” adı ilə tarixə düşdü və onların çoxu ömür boyu psixoloji travmalar yaşadı.

5. Amerika Psixoloji Assosiasiyası və işgəncə qalmaqalı

“11 Sentyabr” hadisələrindən sonra ABŞ hökuməti “gücləndirilmiş dindirmə metodları”nı (işgəncəni) leqallaşdırmağa çalışdı. Bu prosesdə Amerika Psixoloji Assosiasiyası (APA) mühüm rol oynadı. Onlar müdafiə qurumları ilə əməkdaşlıq edərək psixoloqların işgəncə zamanı “müşahidəçi və məsləhətçi” kimi iştirakına icazə verdilər.

2015-ci ildə bu faktlar ifşa olundu, lakin APA yalnız bəzi rəhbər üzvləri vəzifədən uzaqlaşdırmaqla məsələni bağladı. Bu hadisə tibbin etik prinsiplərinin siyasi maraqlar naminə necə pozula biləcəyinin bariz nümunəsi oldu.

Bonus: Uşaqlar üçün maraqlı maqnit faktları

Mövzunu bir qədər yüngülləşdirmək üçün uşaqlar üçün sadə və əyləncəli maqnit məlumatlarını təqdim edirik:

• Maqnitlər görünməz sahə – maqnit sahəsi yaradır.

• Dəmir, nikel və kobalt maqnitlərə cəlb olunur, amma qızıl, gümüş, mis kimi metallar cəlb olunmur.

• Eyni dirəklər bir-birini itələyir, əks dirəklər isə cəlb edir.

• Yer öz maqnit sahəsini nüvəsindəki dəmir və nikel qarışığı sayəsində yaradır.

• Bu sahə Günəş küləyinin zərərli hissəciklərindən qoruyur.

• Kompaslar istiqaməti tapmaq üçün Yerin maqnit sahəsindən istifadə edir.

• Elektromaqnitlər elektrik cərəyanı ilə yaranır və su elektrik stansiyalarında geniş istifadə olunur.