Giriş: Güzgünün o üzündəki zaman
Güzgüyə baxarkən gözlərimizin ətrafındakı incə xətlər, gülümsədikdə yanaqlardakı elastiklik və ya dəridəki parıltı bizə bir şey pıçıldayır: zaman keçir. Amma bəzən yaş keçsə də, dərin elə parlaq, gənc və dolğun qalır ki, insan heyran olur. Bunun sirri nədir? Bu sualın cavabı bir tək sözlə başlayır: Kollagen.
Kollagen sadəcə dəri ilə bağlı deyil, o bədənin əsas tikinti materialıdır. Amma gözəllik dünyasında onun adı ən çox gənclik və dəri elastikliyi ilə birlikdə çəkilir. Bəs kollagen nədir, necə işləyir, nə zaman azalır və biz onu necə qoruya bilərik?
Bu məqalədə bu sualların cavabını elmi, praktiki və qadın dünyasına uyğun baxışla verəcəyik.
1. Kollagen nədir? – Daxildən gələn möcüzə
Kollagen Yunanca "kolla" (yapışqan) sözündən yaranıb və bu da onun mahiyyətini əla ifadə edir: Kollagen bədənin hüceyrələrini bir arada saxlayan, onları “bir-birinə yapışdıran” zülaldır.
Bədənin ümumi zülal tərkibinin təxminən 30%-i, dəri zülalının isə təxminən 70%-i kollagendir.
Kollagen:
-
Dərini elastik və dolğun saxlayır
-
Sümük, əzələ, vətər və bağlarda struktur rolunu oynayır
-
Damarların elastikliyini qoruyur
-
Saç və dırnaqların möhkəmliyinə təsir edir
Dəriyə baxdıqda görmədiyimiz bu təbəqənin altında kollagen lifləri bir tor kimi uzanır və dərinin formasını qoruyur.
2. Kollagen növləri və dəridə əsas rollar
Təbiətdə 28-dən çox kollagen növü var, amma insan bədənində əsasən 3 növ əhəmiyyət daşıyır:
-
Tip I kollagen – Dərinin, sümüklərin, bağların əsas komponentidir. Ən çox yayılmış və dərinin gəncliyini qoruyan növdür.
-
Tip II kollagen – Qığırdaq toxumasında olur. Oynaqların hərəkətliliyini təmin edir.
-
Tip III kollagen – Tip I-lə birlikdə işləyir. Damarlar və dərinin elastikliyi üçün vacibdir.
Dəri üçün ən vacib olan Tip I və Tip III kollagendir. Onlar birlikdə dərinin dolğunluğunu və dartılmasını təmin edir.
3. Kollagenin azalması – Yaş, stres və şəkər
Kollagen bədənimiz tərəfindən təxminən 25 yaşına qədər aktiv şəkildə istehsal olunur. Sonra isə hər il təxminən 1-1.5% azalır.
Kollagen itkisinə səbəb olan əsas faktorlar:
-
Yaşlanma – Bioloji olaraq təbii şəkildə azalır
-
UV şüaları – Günəş kollageni parçalayır
-
Şəkər və şəkərli qidalar – Kollagen liflərini sərtləşdirərək onların elastikliyini azaldır
-
Siqaret – Kollagen istehsalını azaldır
-
Stres və az yuxu – Bərpa proseslərini zəiflədir
-
Qidalanma – Protein və C vitamini çatışmazlığı kollagen sintezini azaldır
Bütün bunlar nəticəsində dəridə:
-
Quruluq
-
Sallaqlaşma
-
Qırışlar
-
Solğunluq
-
Nazikləşmə müşahidə olunur
4. Kollagenin bərpası – Daxildən və xaricdən yanaşma
a) Qidalanma ilə kollagen dəstəyi
Kollagen istehsalı üçün orqanizmə amin turşuları (prolin, qlisin, hidroksiprolin) və C vitamini, sink, mis kimi kofaktorlar lazımdır.
Kollagen istehsalını dəstəkləyən qidalar:
-
Sümük bulyonu (bone broth)
-
Yağsız ət, toyuq, balıq
-
Yumurta (xüsusilə ağ hissəsi)
-
Sitrus meyvələri (C vitamini mənbəyi)
-
Yaşıl yarpaqlı tərəvəzlər
-
Qırmızı meyvələr (antiosidantlar)
-
Balıq yağı və omeqa-3 yağ turşuları
b) Kollagen əlavələri
Son illər hidrolizə olunmuş kollagen əlavələri geniş yayılıb. Onlar toz, kapsul, içki formasında olur.
Tədqiqatlar göstərir ki, 8-12 həftə boyunca gündə 5-10 qram kollagen qəbul edən şəxslərdə:
-
Dərinin elastikliyi artır
-
Nəmlik səviyyəsi yüksəlir
-
Qırışlar azalır
Ən yaxşı effekt üçün C vitamini ilə birlikdə qəbul etmək tövsiyə olunur.
5. Kollagen və dəriyə qulluq – Kremlər, serumlar, prosedurlar
Kollagen tərkibli kremlər və serumlar
Kosmetik vasitələrdə kollagen maddəsi istifadə olunur, lakin dərinin dərin təbəqələrinə nüfuz etməsi məhduddur, çünki molekul ölçüsü böyükdür. Buna görə məqsəd:
-
Dərinin üzərində qoruyucu təbəqə yaratmaq
-
Nəmliliyi artırmaq
-
Daxili kollagen sintezini stimullaşdırmaq
Bu məqsədlə istifadə olunan maddələr:
-
Retinol
-
Peptidlər
-
Hialuron turşusu
-
C vitamini serumları
Kosmetik prosedurlar:
-
Mikronidling – Dərinin alt təbəqəsində kollagen istehsalını stimullaşdırır
-
Lazer terapiyası – Kollagenin regenerasiyasını aktivləşdirir
-
PRP (plazma) terapiyası – Qanın zənginləşdirilmiş plazması ilə kollagen artımını təşviq edir
-
Radiofrequency və HIFU – Qeyri-invaziv gərmə metodlarıdır
6. Kollagen və qadınlıq – Gənclik yalnız estetikadadırmı?
Dərinin gənc və sağlam olması qadının özünə güvənini artırır. Ancaq kollagen sadəcə estetik məsələ deyil. O, həm də sağlamlıq göstəricisidir.
Dərinin:
-
Dolğunluğu
-
Elastikliyi
-
Parıltısı
...bir qadının daxili vəziyyəti, qidalanması, hormon balansı və stress səviyyəsi haqqında çox şey deyə bilər.
Qadın üçün gənclik yalnız yaşla bağlı deyil – bu özünü necə hiss etməklə, özünə necə baxmaqla, bədənini necə sevməklə ölçülür. Kollagen bu baxımda ruh və bədən arasında körpüdür.
7. Miflər və həqiqətlər – Kollagen haqqında yanlış təsəvvürlər
“Kollagen kremlə dərinin altına keçər.”
Yalnız molekulyar səviyyədə parçalanmış (peptid formada) kollagen dərinin dərin qatlarına nüfuz edə bilər.
“Bir dəfə kollagen qəbul etdim, təsiri daimi olar.”
Kollagen dövri şəkildə bərpa edilməlidir. Orqanizm onu mütəmadi istifadə edir.
“Kollagen sadəcə kosmetikadır.”
Əksinə, o bədənimizin 70%-lik strukturuna cavabdeh zülaldır.
8. Kollageni qorumağın 10 qızıl qaydası
-
Günəşdən qorun – UV şüaları kollageni parçalayır
-
Şəkərdən uzaq dur – Qlisasiya kollageni sərtləşdirir
-
Siqareti tərgit – Oksigen çatışmazlığı kollageni azaldır
-
Bol su iç – Dəri nəmliliyi qorunur
-
C vitamini qəbul et – Kollagen sintezinin açarıdır
-
Daimi yuxu – Gecələr bədən təmir rejiminə keçir
-
Dərin nəfəs və meditasiya – Stress kortizol səviyyəsini aşağı salır
-
Proteindən zəngin qidalan – Amin turşuları əsasdır
-
Kollagen əlavəsi istifadə et – Hidrolizə olunmuş kollagen
-
Aktiv qal – İdman qan dövranını artırır, bərpa prosesi güclənir
Nəticə: Kollagen – gözəlliyin elmi tərəfi
Kollagen təkcə bir kosmetik trend deyil – o, bədənimizin yaşla necə dəyişdiyini, necə dayanıqlı qalacağını təyin edən bioloji əsaslardan biridir. Qadın üçün kollagen yalnız dəriyə qulluq deyil, həm də özünə qulluqdur.
Əgər biz bu mexanizmləri anlasaq, yaş almaq qorxulu olmaz. Çünki kollagenin özü bizə bunu öyrədir: Dəyiş, amma formasını itirmə. Yumşaq ol, amma dağılma. İçdən parılda, çöldə görün.
Oxucuya sual və rəy
Siz kollagen istifadəsi və dəriyə qulluqla bağlı hansı təcrübəni yaşamısınız? Təbiilik, əlavələr, yoxsa kosmetik prosedurlar sizə daha yaxın gəlir?
Rəy bölməsində təcrübənizi paylaşın və digər qadınlara ilham verin!