GÜCLÜ GÖRÜNƏN ZƏİFLİK

Narsisizm nədir və haradan yaranır?

GİRİŞ: Özünə Aşiq Olan Gölə Baxan İnsan

Bəzən bir insanı görürük – özünə əmin, cəlbedici, parlaq danışan, hamı tərəfindən heyranlıqla izlənən. Ancaq zamanla anlayırıq: bu “güc” maskadır. Bu insan tənqidə dözmür, empatiya göstərmir, başqalarının varlığına dəyər vermir. Bu zaman “narsisizm” anlayışı ilə qarşılaşırıq.

Bu yazıda narsisizmin psixoloji əsaslarını, uşaqlıq dövrü və ailə modelindəki rolunu, gündəlik həyatdakı təzahürlərini, eləcə də narsisizmin cəmiyyətlə necə qidalandığını ətraflı araşdıracağıq.

I FƏSİL: Narsisizm Nədir?

1.1. Sözdəki güc – mənasında gizli boşluq

“Narsisizm” termini qədim yunan əfsanəsindəki Narkissos adlı gəncdən gəlir. O, suya baxaraq öz görüntüsünə aşiq olur və həmin sevgidə məhv olur. Əfsanə insanın özündə itib getməsi ideyasını daşıyır.

1.2. Psixoloji tərif

Psixologiyada narsisizm özünü qeyri-real dərəcədə yüksək qiymətləndirmə, başqalarının hisslərinə qarşı həssas olmama, daimi tərifə və diqqətə ehtiyac duyma kimi davranışlarla xarakterizə olunur.

Amerika Psixiatriya Assosiasiyası tərəfindən tərtib olunan DSM-5-də narsisizm “Narsisist Şəxsiyyət Pozuntusu” (Narcissistic Personality Disorder – NPD) olaraq tanınır.

II FƏSİL: Narsisizmin Tipləri

2.1. Açıq (grandioz) narsisizm

• Özünü çox yüksək qiymətləndirir

• İctimai arenada parlamanı sevir

• Tənqidi qəbul etmir

2.2. Gizli (kövrək) narsisizm

• Susqun, passiv-agressiv davranışlar

• Özünü güclü göstərmək cəhdi ilə içindəki dəyərsizlik hissini gizlədir

• Çox vaxt depressiv fonu olur

2.3. Zəhərli narsisizm

• Aqressiv, manipulyativ, dominant davranışlar

• Başqalarını alçaldaraq özünü yüksəltmə

• Emosional zorakılıq riski daşıyır

III FƏSİL: Narsisizm Necə Yaranır?

3.1. Uşaqkən toxunmamış boşluq

Uşaqlıq dövründə həddindən artıq tərif, ya da əksinə, sevgi və diqqət əksikliyi narsisizmin əsas toxumlarını əkə bilər.

Ailə modelləri:

• Ailə daim uşağın üstünlüyünü vurğulayır → Uşaq özünü “xüsusi” hiss edir

• Valideynlər uşaqla emosional bağ qurmur → Uşaq sevgi üçün “performans” göstərməyə çalışır

3.2. Şərtli sevgi

“Əgər sən mükəmməl olsan, səni sevərik.” – bu cümlə uşağın yaddaşında daimi təsdiqlənmək ehtiyacı kimi yer alır.

3.3. Travmatik tənqid

Davamlı tənqid altında böyüyən uşaq, özünü müdafiə etmək üçün “həssas” yerini örtür. O bunu “mən güclüyəm, siz zəifsiniz” şəklində əks etdirir.

IV FƏSİL: Narsisist İnsanları Necə Tanıyaq?

4.1. Onlar haqqında 10 ümumi xüsusiyyət

1. Daim öz uğurlarından danışırlar

2. Tənqidə dözə bilmirlər

3. Empatiya çatışmazlığı var

4. Ətrafdakılarla rəqabət aparırlar

5. “Mən” sözünü çox işlədirlər

6. Manipulyativ davranışlar sərgiləyə bilirlər

7. Onlar üçün hər şey “status” və “imic”dir

8. Başqasının uğurunu qəbul etməkdə çətinlik çəkirlər

9. Qarşısındakını idealizə edir, sonra dəyərsizləşdirirlər

10. Çox vaxt özlərini “qurban” kimi göstərirlər

V FƏSİL: Narsisizmin Altındakı Dərin Zəiflik

5.1. Dəyərsizlik hissi

Güclü görünən bu insan, içində dəyərsizlik, sevilməmək qorxusu ilə yaşayır. Onun “mən əvəzolunmazam” deməsi əslində “məni sevin” yalvarışıdır.

5.2. Daxili boşluq

Narsisistlər öz daxili dünyalarını tanımadıqları üçün başqalarının reaksiyasına möhtacdırlar. Özünü başqalarının gözündə qurur – özü ilə tək qala bilmir.

VI FƏSİL: Narsisizmin Cəmiyyətlə Qidalanması

6.1. Sosial media dövründə narsisizm

Instagram, TikTok, Facebook – bu platformalar insanın özünü göstərmək ehtiyacını artırır. Hər “like” – bir damcı sevgi, hər “comment” – təsdiqlənmək arzusu.

6.2. Kapitalist sistem və fərdiyyətçilik

Modern cəmiyyət insanı uğura, gözəlliyə, populyarlığa səsləyir. Bu yarışda narsisist davranışlar tez-tez “normal” və hətta “mükəmməl” kimi təqdim olunur.

VII FƏSİL: Narsisizmdən Xilas Olmaq Mümkündürmü?

7.1. Özünü tanımaqla başlanır

İnsan narsisist davranışlarını fərq etdikdə bu – ilk addımdır. O artıq təriflə deyil, daxili dəyərlə yaşamaq istəyir.

7.2. Psixoterapiyanın rolu

• Uzunmüddətli terapiya

• Duyğularla əlaqə qurmaq

• Uşaq yaşlardakı boşluqları üzə çıxarmaq

• Empatiya bacarığını inkişaf etdirmək

7.3. Sağlam əlaqələrin gücü

• Doğru münasibət qurmağı öyrənmək

• Maskasız yaxınlıq yaşamaq

• Həqiqi dəyəri tərifdən ayırd etmək

VIII FƏSİL: Narsisistlərlə Necə Davranmalı?

8.1. Empatiya ilə sərhədləri qoruyun

Onu anlamaya çalışın, amma öz sərhədlərinizi itirmədən. Unutmayın – empatiya onun üçün qərib ola bilər.

8.2. Sizi dəyərsizləşdirirsə, uzaqlaşın

Heç bir insan sizin öz dəyərinizi tapdalamağa haqqı yoxdur. Narsisist insan sizi “çox da vacib deyilsən” hissi ilə idarə edə bilər.

NƏTİCƏ: Güclü Görünən Zəiflik – Özünü Sevməyin Təkamülü

Narsisizm – zəifliyin güc maskasıdır. O, sevilmək istəyən, amma necə seviləcəyini bilməyən bir insanın içindən gəlir.

Hər narsisist – yarımçıq qalaraq mükəmməl görünmək istəyən uşaqdır. Onu anlamadan mühakimə etmək asandır, amma bəzən güzgüdə onun bir parçasını özümüzdə də görə bilərik.

 Sual və Rəy

Siz heç narsisist bir insanla münasibət yaşamısınızmı?
Özünüzdə narsis davranışları hiss etdiyiniz zamanlar olubmu?
Sizcə insan “özünü sevmək” və “özünü tərifləmək” arasında harada sərhəd çəkməlidir?

Şərhlərdə fikrinizi yazın. Çünki hər insan bir hekayə daşıyır.