Gözəllik Standartları Qadını Necə Gözəlləşdirir?

I. GİRİŞ: Gözəllik anlayışına bir baxış

Gözəllik – bəzən bir təbəssümdə, bəzən bir baxışda, bəzən də bir sükutda gizlənir. Amma cəmiyyətin yaratdığı gözəllik standartları çox zaman bu təbiiliyi, bu fərqli gözəllikləri dar bir qəlibə salır. Bu standartlar bir tərəfdən qadınlara estetik baxımdan istiqamət verir, digər tərəfdən isə onları tənqid və müqayisə çərçivəsinə salır. Bəs görəsən, bu standartlar qadını həqiqətən gözəlləşdirir, yoxsa öz gözəlliyini axtarmağa məcbur edir?

Bu məqalədə gözəllik standartlarının tarixi, mədəni və sosial kontekstdə necə formalaşdığı, qadının bu standartlara uyğunlaşmaqla necə dəyişdiyi və həqiqi gözəlliyin bu anlayışlardan necə təsirləndiyi geniş şəkildə araşdırılacaq.

II. TARİX BOYU GÖZƏLLİK STANDARTLARI

1. Qədim dövrlərdən bu günə

Tarix boyu gözəllik anlayışı zaman və məkana görə fərqli şəkildə formalaşıb. Qədim Misirdə simmetrik üz cizgiləri və qara göz layneri, Antik Yunanıstanda ideal bədən proporsiyaları, orta əsr Avropasında isə solğun dəri və zərif bədən arzulanan gözəllik nümunələri idi.

Barok dövründə kök qadınlar zənginliyin və rifahın simvolu sayılırdı. 20-ci əsrin əvvəllərində incə bel, iri gözlər və nazik dodaqlar dəb oldu. 90-cı illərdə isə “heroin chic” adlanan arıq və solğun görünüş ön plana çıxdı.

2. Rəqəmlərlə gözəllik

• 90-60-90 ölçüləri uzun illər qadın bədəni üçün ideal standart kimi təqdim olunub.

• Makiyaj trendləri, saç düzümləri, dodaq formaları hər onillikdə dəyişərək, qadınların estetik gözləntilərini də dəyişdirmişdir.

III. MEDİA VƏ MODA: STANDARTLARIN YAYILMA MƏNBƏLƏRİ

1. Reklamların rolu

Reklamlar qadınlara “gözəl” görünməyin yollarını təqdim etməklə yanaşı, onların bədənləri və görünüşləri ilə bağlı narahatlıqlarını artırır. Makiyaj vasitələri, pəhriz məhsulları, plastik əməliyyat reklamları, “öncə və sonra” şəkilləri – hamısı qadının özünü olduğu kimi sevməsinə maneə yarada bilər.

2. Sosial media və filtr mədəniyyəti

Instagram, TikTok və digər platformalarda yayılan “ideal görünüşlər” bəzən gerçəkdən çox uzaq olur. Filtrlər və proqramlarla dəyişdirilmiş şəkillər qadınlarda öz görünüşləri ilə bağlı narazılıq hissini artırır. Bu da psixoloji problemlərə – depressiya, özünə inamsızlıq, bədən dismorfiyasına səbəb ola bilər.

IV. STANDARTLAR QADINI NECƏ DƏYİŞİR?

1. Fiziki dəyişikliklər

Qadınlar cəmiyyətin qoyduğu gözəllik standartlarına uyğunlaşmaq üçün bəzən öz bədənlərini dəyişdirmək qərarına gəlirlər. Bura aşağıdakılar daxildir:

• Kosmetik prosedurlar: burun əməliyyatı, dodaq böyütmə, botoks, dolğu

• Daimi pəhriz və idmanla formaya düşmək

• Dəri və saç baxımına daha çox diqqət

2. Davranış və sosial dəyişikliklər

Qadınlar yalnız fiziki olaraq deyil, davranış və geyim tərzində də gözəllik qəliblərinə uyğunlaşmağa çalışır:

• Daha sakit danışmaq

• Daha incə və “qadınsayağı” hərəkətlər

• Mütəmadi olaraq trendlərə uyğunlaşmaq

V. GÖZƏLLİK STANDARTLARI: MÜSBƏT YOXSA MƏHDUDLAŞDIRICI?

1. Müsbət tərəflər

• Estetik baxımdan qadına özünə daha çox qayğı göstərməyə motivasiya verir.

• Geyim, makiyaj və özünüifadə vasitəsilə kreativliyi artırır.

• Mədəniyyətlərarası gözəllik anlayışları paylaşılır və yayılır.

2. Mənfi təsirlər

• Özünü daim başqaları ilə müqayisə etmək

• Psixoloji təzyiq: “yetərincə gözəl deyiləm” düşüncəsi

• Təbiiliyin yox olması: hər kəs eyni görünməyə başlayır

• Maddi yük: standartlara uyğunlaşmaq üçün kosmetika, əməliyyat, geyim xərcləri

VI. FƏRQLİ KULTURALARDA GÖZƏLLİK QƏBULLARI

1. Afrika qəbilələrində

Bəzi qəbilələrdə iri dodaq diskləri, bədən boyama, saç hörükləri gözəllik simvoludur. Burada gözəllik fərqlilik, mədəniyyətə uyğunluq və şəxsiyyətin ifadəsidir.

2. Yaponiya və Koreyada

Ağ və parlaq dəri, iri gözlər, nazik burun və “baby face” görünüşü yüksək qiymətləndirilir. Bu da kosmetik əməliyyat sənayesinin inkişafına səbəb olub.

3. Qərb dünyasında

Fərdilik önə çıxmağa başlayıb. Artıq yalnız “incə bədən” deyil, fərqli bədən tipləri və dəri tonları da gözəllik olaraq qəbul edilməyə başlayır.

VII. FEMİNİZM VƏ GÖZƏLLİK STANDARTLARINA CAVAB

Feminist yanaşma gözəllik standartlarının qadının azadlığına mane olduğunu vurğulayır. Qadınlar bu yanaşmaya görə yalnız gözəllik obyekti deyil, fərdiyyət və zehni güclə qiymətləndirilməlidir. “Body positivity” hərəkatı da bu kontekstdə yaranıb – hər bədən gözəldir, heç kim standartlara uyğunlaşmağa məcbur deyil.

VIII. HƏQİQİ GÖZƏLLİK NƏDİR?

1. Təbiilik və özünü sevmək

Ən gözəl qadın – özünü sevən qadındır. Makiyajla, əməliyyatla və ya heç bir estetik dəyişiklik etmədən – əgər bir qadın özünü olduğu kimi sevə bilirsə, bu artıq gözəllikdir.

2. Gözəllik və ruh dərinliyi

Həqiqi gözəllik yalnız üz və bədən deyil – bir qadının səsi, düşüncələri, hissləri, mərhəməti və zəkası da onun gözəlliyini formalaşdırır.

IX. GÖZƏLLİYİ TƏNİDƏN YOX, İÇDƏN YARATMAQ

Gözəllik standartları qadına bir çərçivə təklif edir. Amma o qadın, bu çərçivəyə sığmır. O, bəzən gülümsəyən bir ana, bəzən tərləyən bir işçi, bəzən də güzgüyə baxıb “mən gözələm” deyən bir qadındır.

Özünü gözəlləşdirmək üçün bir qadın nə etməlidir?

• Öz bədənini sevməlidir

• Öz səsini eşitməlidir

• Başqalarının fikrinə deyil, daxili hissinə inanmalıdır

• Gözəlliyi rəqəmlərlə deyil, həyatla ölçməlidir

X. NƏTİCƏ: Qadının gözəlliyi azadlıqda gizlidir

Gözəllik standartları, əslində, cəmiyyətin qadını necə görmək istədiyinin kodlaşdırılmış formasıdır. Amma qadının gücü, bu kodları pozmaqda, öz kodunu yaratmaqdadır. Gözəllik – bir tərif deyil, bir ifadədir. Qadın gözəldir, çünki onun gözəlliyi yalnız baxışda deyil – varlığındadır.

Oxucuya sual:

Sizcə, cəmiyyətin gözəllik standartları qadınların özlərini ifadə etməsinə kömək edir, yoxsa onları müəyyən qəliblərə salır? Fikirlərinizi bizimlə bölüşün.