Giriş – Qadın Zəkanı Elm Taxtında
Bəşər tarixində elə insanlar olur ki, onların həyatı sadəcə uğur hekayəsi deyil, həm də dövrün sərhədlərini aşan bir iradə nümunəsidir. Marie Curie, elmə olan sevgisi, fədakarlığı və mübarizəkar ruhu ilə sadəcə Nobel mükafatçısı yox, zəkanın və qadın azadlığının simvoluna çevrildi.
Onun adı həm elm, həm insanlıq, həm də qadın hüquqları tarixində silinməz hərflərlə yazılıb. O, elm yolunda fiziki sağlamlığını, şəxsi həyatını və zamanını fəda etmişdi. Amma qarşılığında bəşəriyyətə yeni bir dövrün qapılarını açdı.
I. Həyat Yolu – Qaranlıqdan İşığa
Doğum adı: Maria Salomea Skłodowska
Doğum tarixi: 7 noyabr 1867
Doğulduğu yer: Varşava, Polşa
Vəfat tarixi: 4 iyul 1934, Fransa
Marie Curie təhsilə aclıqla yanaşan bir ailədə böyüdü. O dövrdə qadınlara ali təhsil almaq qadağan idi. Lakin o, bacısı ilə birlikdə gizli şəkildə oxuyur, elmin sirlərini öyrənirdi.
Sonra Parisə köçərək Sorbonne Universitetində fizikaya və riyaziyyata yiyələndi. Çətin maddi şəraitdə, ac və yorğun halda belə təhsilə davam etdi. Onun içində bir güc var idi: elmlə dünyanı dəyişmək arzusu.
II. Elmdə İnqilab – Radiouçan Kəşflər
Əsas uğurları:
-
1898-ci ildə radium və polonium elementlərini kəşf etdi.
-
1903-cü ildə həyat yoldaşı Pierre Curie və Henri Becquerel ilə birgə Nobel Fizika Mükafatını aldı.
-
1911-ci ildə təkbaşına Nobel Kimya Mükafatına layiq görüldü.
???? O, iki fərqli sahədə Nobel qazanan ilk və hələ də azsaylı adamlardan biridir.
Onun kəşfləri tibb sahəsində xərçəng müalicəsində radioterapiyanın əsasını qoydu, fizikanı isə tamamilə yeni istiqamətə yönəltdi: nüvə fizikası.
III. Cəbhədə və Laboratoriyada – İnsanlıq Üçün
I Dünya Müharibəsi zamanı Marie Curie yalnız laboratoriyada yox, həm də cəbhədə idi. O, portativ rentgen aparatları hazırlayaraq müharibə meydanlarında yaralı əsgərlərin diaqnostikasında istifadə olunmasına şərait yaratdı.
Bu “mobil laboratoriyalar” minlərlə əsgərin həyatını xilas etdi. O, qızı Irene Curie ilə birgə bu işi könüllü şəkildə həyata keçirmişdi.
IV. Elmin Qurbanı – Sağlamlığını Fəda Edən Bədən
Marie Curie radiasiya ilə işləyərkən qoruyucu vasitələrdən istifadə etmirdi, çünki o dövrdə bu sahənin təhlükələri hələ bilinmirdi. O, illərlə radiumla birbaşa təmasda oldu, laboratoriyada radiasiya şüaları altında işləyirdi.
Nəticədə qan xərçəngi (aplastik anemiya) xəstəliyinə tutuldu və bu səbəbdən 1934-cü ildə vəfat etdi. Amma onun ölümü belə bir mesaj verdi:
“O, elmin uğruna canından keçdi.”
V. Marie Curie və Qadın Hüquqları
Marie Curie qadın olduğu üçün dəfələrlə elmi dairələrdə qarşılanmadı. Akademik təkliflər ona çox gec gəldi, universitetdə dərs deməsi illərlə gecikdi. Amma o səssiz inqilab etdi – elmi sübutlarla, nəticələrlə və əzmkarlığı ilə bütün bu maneələri yıxdı.
O, qadınların elm sahəsində necə yüksək uğurlar əldə edə biləcəyini dünyaya göstərdi. Bu gün minlərlə qadın alimin ilham mənbəyi elə Curie-dir.
VI. Miras – Elm və İnsanlıq
Marie Curie-nin əlyazmaları bu gün Paris Milli Kitabxanasında saxlanılır – amma radiasiya səviyyəsinə görə qoruyucu geyim olmadan onlara yaxınlaşmaq qadağandır. Onun qələmi, dəftəri, laboratoriya qeydləri hələ də şüa saçır.
Bu simvolik mənzərə onun təhlükəli, amma şərəfli yolunun nişanəsidir.
Nəticə – Elm Uğrunda Yaşayan Qadın
Marie Curie – yalnız kimyaçı və fizik deyildi. O, elmə sədaqət, qadın azadlığı, insanlığa xidmət, fədakarlıq və iradə anlayışlarının canlı nümunəsi idi.
Onun həyatı bir çağırışdır:
“Qadınlar da dəyişdirə bilər. Qadınlar da kəşf edə bilər. Qadınlar da tarix yaza bilər.”